یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های مدیریت منابع انسانی ، مدیریت جبران خدمات کارکنان است. مدیریت جبران خدمات شامل پرداخت‌ها، مزایا و پاداش‌ها می‌شود. فرایند تعیین جبران خدمات می‌تواند پیچیده به نظر برسد، اما برای کسب اطمینان از رضایت و بهره‌وری کارکنان امری حیاتی است.
در این مقاله به معرفی مفهوم جبران خدمات و اهمیت آن در مدیریت منابع انسانی پرداخته و علاوه بر شرح انواع مدل های جبران خدمات ، اجزای آن را نیز مورد بررسی قرار می‌دهیم.
جبران خدمات و مزایا در مدیریت منابع انسانی چه تعاریفی دارند؟
جبران خدمات و مزایا در مدیریت منابع انسانی به آن دسته از حقوق و مزایای مالی و غیرمالی اشاره دارد که در سازمان به کارکنان اعطا می‌شود. جبران خدمات یکی از ابزارهای اصلی مدیران منابع انسانی برای بهره‌گیری از بهترین پتانسیل کارکنان در کار است که می‌تواند اثرات مثبتی بر عملکرد کارکنان در سازمان داشته باشند؛ از افزایش انگیزه‌های درونی آن‌ها تا افزایش سطح بهره‌وری و ماندگاری طولانی مدت آن‌ها در سازمان.
شرکت‌ها و سازمان‌هایی که مزایا و برنامه‌های جبران خدمات بهتری را به کارمندان خود ارائه می‌کنند، تهدید بزرگی برای سازمان شما محسوب می‌شوند؛ زیرا کارمندان همیشه به دنبال کار در سازمان‌هایی هستند که ساختار حقوق، مزایا و جبران خدمت بهتری را ارائه می‌دهند.
امروزه نیز به لطف اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، افراد به راحتی می‌توانند در مورد سازمان‌ها و خدماتی که به کارکنان خود ارائه می‌دهند، اطلاعات کسب کرده و مزایای دیگر سازمان‌ها را نسبت به محل کاری فعلی خود بسنجند. به همین دلیل سازمان‌ها همواره باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند و با ارائه برنامه‌های مناسب، کارمندان خود را حفظ کنند؛ این امر به بهبود تصویر سازمان نیز کمک زیادی می‌کند.
تفاوت پاداش و جبران خدمات
پاداش و جبران خدمات دو واژه هستند ک اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند اما در واقع این دو مفهوم با یکدیگر فرق دارند. پاداش چیزی است که در قبال انجام یک کار یا رفتار خوب به کارمندان داده می‌شود؛ مانند جایزه، کارت هدیه یا تشویق عمومی. اما جبران خدمات به حقوق، مزایا و سایر اشکال پرداختی اشاره دارد که یک کارمند در ازای انجام کار خود دریافت می‌کند.
در حالی که هم پاداش و هم جبران خدمات می‌توانند هر دو انگیزه‌های مؤثری برای کارمندان باشند، اما هریک اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند. پاداش‌ها ابزاری برای شناسایی و تشویق عملکردهای ویژه و استثنایی هستند، در حالی که جبران خدمات جزو اولین و بدیهی‌ترین انتظاراتی است که یک فرد از شغل خود دارد.
پاداش به هرگونه قدردانی یا تشکر اشاره دارد که به یک فرد یا گروه جهت تقدیر از دستاوردها، مشارکت‌ها یا تلاش‌های آن‌ها داده می‌شود. پاداش‌ها می‌توانند به شکل مشهود یا نامشهود بوده و در قالب پرداخت پول، ترفیع، قدردانی عمومی در مراسم‌ها و غیره اهدا شوند. از پاداش اغلب به عنوان ابزاری جهت تشویق و ترغیب کارکنان برای به نمایش گذاشتن بهترین عملکرد خود و دستیابی به اهداف سازمان استفاده می‌شود.
از سوی دیگر، جبران خدمات به آن دسته از مزایای پولی یا غیرپولی اشاره دارد که یک کارمند در ازای انجام کار خود دریافت می‌کند و می‌تواند شامل حقوق، پاداش، بیمه درمانی، برنامه‌های بازنشستگی، مرخصی با حقوق یا ساعات کاری انعطاف‌پذیر باشد. جبران خدمات جزء ضروری هر قرارداد کاری است و معمولاً قبل از شروع کار بین کارفرما و کارمند در مورد آن بحث و مذاکره می‌شود، در حالی که اعطای پاداش هیچ ضرورتی ندارد. جبران خدمات در واقع برای تامین امنیت و ثبات مالی کارکنان، جذب و استخدام و حفظ استعدادهای برتر برای سازمان طراحی شده است.
اهمیت جبران خدمات در منابع انسانی
شرکت‌ها با پیروی از یک مدل جبران خدمات و مزایای خوب و مناسب می‌توانند سریع‌تر به اهداف خود دست پیدا کنند، چرا که درچنین شرایطی کارکنان خوشحال‌ترند و انگیزه بیشتری برای انجام کار خود دارند. یک سیستم جبران خدمات خوب همچنین می‌تواند احتمال حفظ و ماندگاری کارمندان در سازمان را افزایش دهد و به طور کلی، رضایت آن‌ها را بیشتر کند.
جبران خدمات و مزایا می‌تواند مزایای ویژه و بزرگی را برای هر سازمان رقم بزند، مزایایی نظیر:
- تقویت فرایند ارزیابی شغل
- تعیین و طراحی اهداف واقعی و قابل دسترس برای کارکنان
- قوی‌تر شدن ارتباطات کارکنان با یکدیگر: این امر باعث می‌شود که کارکنان بهترین عملکرد خود را داشته باشند، زیرا احساس حمایت از سمت سازمان را دارند.
- وجود یک سیستم استاندارد جبران خدمات و مزایا احتمال درگیری یا مشاجره‌ها میان کارکنان را کاهش داده و به طور کلی منجر به ایجاد یک فضای کاری آرام و یک رابطه حرفه‌ای سالم میان کارفرما و کارمندان می‌شود.
- این اطمینان را برای سازمان‌ها ایجاد می‌کند که کارمندان آن‌ها در سازمان می‌مانند و آن را به راحتی ترک نخواهند کرد.
- کارمندان به جبران خدمات و مزایا به عنوان انگیزه‌ای برای انجام کارها و امور سخت نگاه می‌کنند. این امر باعث می‌شود که آن‌ها همواره انگیزه داشته باشند و در شرایط سختی کاری نیز پایبندی خود به سازمان را حفظ کنند.
یک سیستم جبران خدمات خوب می‌تواند احتمال حفظ و ماندگاری کارمندان در سازمان را افزایش دهد و رضایت آن‌ها را بیشتر کند
اهداف جبران خدمات
دیدگاه‌های کارفرما و کارمند در مورد جبران خدمات کاملاً با یکدیگر متفاوت است. معمولا کارفرمایان برای صرفه‌جویی در هزینه‌های شرکت، تا جایی که می‌توانند به دنبال پرداخت حداقل حقوق هستند. از سوی دیگر، کارمندان به دنبال آن هستند که تا جای ممکن، درآمد و دریافتی بیشتری از سازمان داشته باشند. بنابراین، هدف اصلی جبران خدمات رسیدگی و رفع نیازهای کارفرمایان و کارکنان و رساندن هر دو طرف به یک نقطه مشترک است.
جبران خدمات در سازمان اهداف مختلفی را دنبال می‌کند، از جمله:
- کنترل هزینه‌های متحمل شده سازمان،
- پیروی از قوانین کار یا سیستم دستمزد،
- افزایش انگیزه کارمندان،
- بهبود تصویر برند در بسترهای اجتماعی از نظر انگیزه و رضایت کارکنان،
- ماندگاری طولانی مدت کارمند در سازمان،
- برآورده کردن نیازها و توقع‌های کارمندان.
انواع مدل های جبران خدمات
همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد، جبران خدمات می‌تواند به شکل پولی و غیرپولی باشد که در ادامه به انواع آن اشاره خواهیم کرد.
جبران خدمات مستقیم
این نوع از جبران خدمات کارفرمایان را مطمئن می‌کند که کارکنان مشغول در سازمان بدون هیچ مشکلی حقوق خود را دریافت می‌کنند. درواقع تمامی مزایا از جمله حقوق کارکنان و همچنین امور و مزایای مربوط به سلامت آن‌ها در این نوع گنجانده شده است.
جبران خدمات مستقیم سازمان‌ها را در مقابل تهدید از دست دادن کارمندان خوب و آموزش‌دیده به واسطه عدم پرداخت حقوق مناسب و کافی حفظ می‌کند. اشکال مادی این نوع از جبران خدمت عبارتند از:
- پرداخت پاداش و قدردانی از کارکنان
- پرداخت درصدی از فروش به آن‌ها
- تقسیم سود
- پرداخت هزینه اضافه‌کاری و غیره
جبران خدمات غیرمستقیم
این مدل از جبران خدمت به شکل غیرمستقیم باعث ایجاد انگیزه در کارکنان شده و به‌صورت مادی نیست. سازمان‌ها در جبران خدمات غیرمستقیم به جای اعطای مزایا به شکل نقدی، به روش‌های دیگری از کارمندان خود حمایت به عمل می‌آورند. این امر باعث ایجاد حس تعلق و وابستگی کارمندان به سازمان شده و از خروج آن‌ها از سازمان جلوگیری می‌کند.
اشکال غیرمادی این نوع از جبران خدمات عبارتند از:
- قدردانی عمومی از کارکنان
- تسهیلات سفر
- ارتقاء کارکنان
- دراختیار قراردادن خودروهای سازمانی به کارمندان
- برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان
- خانه‌های سازمانی
جبران خدمات می‌تواند به شکل پولی و غیرپولی باشد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارد
اجزای جبران خدمات
شناسایی و همچنین تحقیق در مورد اجزای جبران خدمات که توسط سازمان‌ها ارائه می‌شوند، تاثیر مهمی بر تصمیم کارکنان درمورد کار در سازمان‌ها دارد. شناسایی این اجزا همچنین به افرادی که تازه وارد سازمان شده‌اند کمک می‌کند تا ایده‌ای هرچند مختصر در مورد مدل جبران خدمات سازمان داشته باشند.
اجزای مختلف جبران خدمات به شرح زیر است:
1. تجزیه و تحلیل شغل
شما زمانی یک تجزیه‌وتحلیل کامل را در اختیار دارید که اجزاء و فرایندهای آن شغل را به شکل ریز و دقیق بررسی کنید. علاوه بر این، تجزیه‌وتحلیل شغل این امکان را فراهم می‌کند تا دید کامل و دقیقی نسبت به شغل ایجاد شود. برای تجزیه و تحلیل شغل از تکنیک‌های مختلفی مثل پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده می‌شود.
2. شرح شغل
شرح شغل یکی از اجزای مهم جبران خدمات است، زیرا متقاضی شغلی بر اساس آن انتخاب شده و نوع جبران خدماتی که به او اعطا می‌شود بر این اساس شرح شغل مشخص می‌شود. شرح شغل بسته به نوع شغل تعیین شده و هرکدام شکل متفاوتی دارند. شرح شغل عمدتاً جنبه‌های مختلف شغل را مشخص می‌کند. برخی از عناصر شرح شغل عبارتنداز: وظایف، مسئولیت‌ها، شرایط محیطی، الزامات، مکان و …
3. ارزیابی شغل
افراد متقاضی شغل اغلب شرایط موقعیت‌های شغلی مشابه را در سایر سازمان‌ها نیز بررسی می‌کنند، چرا که می‌خواهند در مورد مدل‌های جبران خدمات مختلفی که این سازمان‌ها به کارمندان خود ارائه می‌دهد، آگاهی پیدا کنند. معمولا افراد پس از انجام این مقایسه، بهترین سازمان را از نظر جبران خدمات انتخاب می‌کنند.
4. ساختارهای پرداخت
تدوین ساختار پرداخت این امکان را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند تا استراتژی کلی جبران خدمات را استانداردسازی کنند. به منظور انجام این کار، از سیستم درجه‌بندی استفاده می‌شود. طبق این سیستم، هر درجه نشان‌دهنده حداقل حقوق ثابت است و با افزایش آن، جبران خدمات نیز به همان نسبت و تا زمانی که به سقف خود برسد، افزایش پیدا می‌کند. اتحادیه‌های کارگری معمولا برای هر شغل یک کف حقوق تعریف می‌کنند و سازمان‌ها باید از آن تبعیت داشته باشند.
5. پژوهش و انجام بررسی‌های مرتبط با حقوق و دستمزد
نظرسنجی‌های مربوط به حقوق معمولاً با هدف جمع‌آوری داده‌های کلی بازار در مورد حقوق انجام می‌شوند. امروزه همه ما با اهمیت داده آشناییم. سازمان‌ها نیز از این امر مستثنی نبوده و همواره به دنبال آن هستند تا داده‌های مربوط به حقوق و مزایا را خریداری کنند.
سازمان‌ها همچنین برای هر شغل به طور خاص نیز بررسی و تحقیق می‌کنند تا در مورد حقوق و روند آن در بازار اطلاعات کامل به دست آورند. این بررسی‌ها می‌تواند مختص یک صنعت، یک منطقه جغرافیایی خاص یا هردو باشد. به طور کلی بررسی‌ها شامل موارد زیر هستند:
- نرخ تورم
- میانگین بودجه حقوق و دستمزد
- هزینه‌های زندگی
مدیریت بهتر جبران خدمات با استفاده از راهکارهای نرم افزاری
همانطور که در این مقاله گفته شد، جبران خدمات یکی از مهمترین معیارهای انگیزشی کارکنان برای فعالیت موثر در سازمان به‌شمار می‌آید و همین امر جبران خدمات را به موضوعی با اهمیت برای مدیریت سرمایه‌های انسانی تبدیل کرده است. استفاده از یک راهکار نرم افزاری برای مدیریت جبران خدمات، علاوه بر کاهش زمان انجام محاسبات، دقت فرایندهای جبران خدمات را نیز افزایش می‌دهد. علاوه بر این، وجود الزامات قانونی و پیچیدگی‌های حاکم بر نظام جبران خدمات بر اهمیت وجود راهکار نرم‌افزاری مناسب در این حوزه می‌افزاید.
نرم افزار جبران خدمات همکاران سیستم ضمن تعریف و پیکربندی انواع بسته‌های جبران خدمات ، امکان پرداخت حقوق و سایر پرداختی‌های قانونی و دوره‌ای (از جمله حقوق ماهانه، عیدی، بازخرید سنوات و بازخرید مرخصی) و پرداختی‌های خاص سازمان را فراهم می‌کند. سیستم جبران خدمات، پیچیدگی‌های موجود و سناریوهای خاص سازمان‌ها در محاسبه و پرداخت پاداش به کارکنان را به شایستگی پوشش می‌دهد و دغدغه پاسخ‌گویی به مدیران داخلی و سازمان‌های قانونی بیرونی را به کم‌ترین حد خود می‌رساند. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد این نرم افزار، با ما در تماس باشید.
منابع:
- thecontentauthority.com
- startuphrtoolkit.com