موجودی یکی از مهم‌ترین دارایی‌های هر شرکت یا کمپانی است و نشان‌دهنده محصولات یا مواد اولیه‌ای است که یک شرکت برای فروش به مشتریان خود در دسترس دارد. موجودی برای صاحبان کسب‌وکارها، سرمایه‌گذاران و مدیران دارای اهمیت ویژه‌ای است، زیرا اگر به هر دلیلی کمپانی یا شرکت دارای موجودی لازم و کافی نباشد، نمی‌تواند به مشتریان خود محصولی ارائه دهد و در نتیجه درآمدی نیز به‌دست نمی‌آورد.
از آنجا که هدف اصلی و نهایی هر کسب‌وکاری سودآوری است، مدیریت موجودی جزو یکی از حیاتی‌ترین اقدامات برای کسب‌وکارهای ارائه‌دهنده محصول است. مدیریت و ارزیابی موجودی کالاها می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر صورت‌های مالی شرکت داشته باشد. برای مثال اگر شرکتی صاحب موجودیهایی باشد که دارای ارزش زیادی باشند، ارزیابی موجودی می‌تواند منجر به افزایش سود شود.
در مقابل، اگر ارزش موجودی‌ها ناچیز ارزیابی شوند، می‌تواند کاهش سودآوری را به همراه داشته باشد. اینجاست که اهمیت آشنایی و شناخت، نسبت به روش‌های ارزیابی موجودی مشخص میشود. در این مقاله قصد داریم تا به این موضوع بپردازیم که fifo lifo چیست و به روش‌های ارزیابی موجودی کالا از جمله فایفو (FIFO) و لایفو (LIFO) در انبارداری اشاره کنیم.
انواع روش‌های ارزیابی موجودی
برای رسیدن به هدف مدیریت موجودی دقیق و بهینه، روش‌های ارزیابی موجودی متعددی وجود دارد اما به شکل کلی، کمپانی‌ها آن دسته از روش(ها)یی را انتخاب و استفاده می‌کنند که به میزان هرچه دقیق‌تر، درآمد خالص و جایگاه مالی آنها را طی یک بازه زمانی معین مشخص کند. تا زمانی که شرکت‌ها از روش یا متد مورد استفاده خود، خروجی‌هایی که موردنظرشان است را کسب می‌کنند، تغییر آن روش و انتخاب یک متد به خصوص و ویژه منطقی نیست.
فاکتورهای گوناگونی مثل سیاست‌های قیمت‌گذاری، حجم فروش، سیاست‌های خرید و هزینه‌های عملیاتی بر جایگاه مالی یک کسب‌وکار و در نتیجه در انتخاب روش ارزیابی بهینه جهت مدیریت موجودی و دارایی‌های آنها موثر خواهند بود. دو روش اصلی و شناخته شده برای ارزیابی موجودی که بسیاری از کمپانی‌ها از آن بهره می‌برند؛ روش FIFO (اولین خروجی از اولین ورودی) و روش LIFO (اولین خروجی از آخرین ورودی) نام دارند. در ادامه به شرح و بررسی جزئیات این دو روش می‌پردازیم.
روش‌های لایفو و فایفو دو روش پرکاربرد در مدیریت موجودی انبار هستند که کسب و کارها بیش از همه از آنها استفاده می‌کنند.
روش فایفو FIFO در انبارداری
روش فایفو (First In First Out) بر پایه این فرض است که اولین موجودی خریداری شده، اولین موجودی است که به فروش میرسد و سایر داراییها و موجودیهایی که در انبار باقی میمانند، با موجودیهایی که اخیرا خریداری یا تولید شدهاند، مطابقت داده میشوند. از آنجا که این روش ساده و قابل درک است، فایفو یکی از رایج‌ترین روش‌های ارزیابی موجودی است و شرکت‌های زیادی از آن استفاده می‌کنند.
مبنای فعالیت کمپانی‌هایی که از روش فایفو استفاده می‌کنند، این است که اولین کالایی که شرکت آن را تولید یا خریداری کرده، باید اولین کالایی باشد که به فروش میرسد. با توجه به نوسانات اقتصادی و خطر افزایش هزینه‌های تولید کالا در طول زمان، کسب‌وکارهایی که از روش فایفو استفاده می‌کنند، سودآورتر تلقی میشوند (حداقل روی کاغذ).
کمپانی‌هایی که مواد غذایی فاسدشدنی یا با تاریخ مصرف کوتاه تولید می‌کنند یا شرکت‌هایی که در زمینه مد و فشن فعالیت دارند، عموما از طرفداران اصلی استفاده از روش فایفو هستند.
به عنوان مثال، سوپرمارکتی را در نظر بگیرید که شیر را روزانه خریداری می‌کند و برای فروش آنها را در قفسه‌های شیر می‌گذارد. اگر فروشنده بخواهد از روش fifo استفاده کند، شیرهای قدیمی‌تر را در ردیف اول قفسه قرار داده و شیرهای تازه‌تر را در ردیف‌های پشتی می‌گذارد. به این ترتیب شیرهایی که تاریخ مصرف آنها زودتر منقضی میشود زودتر از شیرهای با تاریخ مصرف بالاتر به فروش میرسند.
مزایای روش فایفو در انبارداری
به طور کلی روش فایفو می‌تواند مزایای زیر را برای هر کسب‌وکاری به همراه داشته باشد:
- روش fifo در محاسبه بهای دقیق موجودی به فروش رسیده، باعث صرفه‌جویی در هزینه و زمان میشود. زیرا قیمت، وابسته به بیشترین جریان نقدی قبلی بوده که در ابتدا از آن استفاده شده است.
- روش فایفو ساده است و می‌تواند به راحتی، حتی توسط افرادی که دانش مالی و حسابداری خاصی نیز ندارند، استفاده شود.
- استفاده از این متد نسبتاً کاربردی است، زیرا گاهی اوقات شناسایی هزینه‌های محصولات فروخته شده در نقطه فروش دشوار است! اما روش fifo این معضل را حل می‌کند.
- استفاده از روش فایفو، دستکاری در گزارش‌های مالی را دشوار می‌کند؛ زیرا در صورت استفاده از این روش، هیچ ابهامی در مورد مقادیر مورد استفاده قرار گرفته در رقم بهای تمام شده فروش صورت سود/زیان وجود ندارد.
- FIFO افزایش سود ناخالص و خالص را در زمان افزایش قیمت کالاها نشان نمی‌دهد.
معایب روش فایفو در انبارداری
مهم‌ترین معایب استفاده از روش ارزیابی موجودی فایفو را می‌توان در قالب موارد زیر بیان کرد:
- یکی از بزرگ‌ترین معایب استفاده از روش فایفو (FIFO) این است که در دوران تورم، این روش سود بیشتری را برای کمپانی نمایش می‌دهد که همین موضوع می‌تواند سبب افزایش هزینه‌های مالیاتی شود.
- به نظر میرسد که روش فایفو، روش مناسب و کاربردی برای استفاده در هنگام تورم شدید نباشد. در چنین مواقعی هیچ الگوی معقولی از تورم وجود ندارد و قیمت کالاها می‌تواند به شدت افزایش یابد. در چنین شرایطی، فروش کالاها یا موجودیهایی که پیش‌تر خریداری شدهاند، منطقی نیست و ممکن است سود شرکت را به شکل نادرستی بسیار بالا نشان دهد.
- چنانچه کالاهای خریداری شده دارای الگوی قیمت نوسانی باشند، متد فایفو معیار مناسبی نیست، زیرا استفاده از fifo در این شرایط می‌تواند منجر به سود از دست رفته برای یک دوره یکسان با هزینه‌های متفاوت کالاهای یکسان در طول همان دوره شود.
- با وجود اینکه استفاده روش فایفو ساده است اما این احتمال وجود دارد که برای مدیریت و ارزیابی هزینه‌های کالا، دست و پاگیر و سخت باشد. چرا که برای این کار به مقدار قابل توجهی داده مورد نیاز است و همین موضوع می‌تواند باعث به وجود آمدن خطاهای مدیریتی شود.
- درست مثل سایر تکنیک‌های قیمت‌گذاری، فایفو نیز براساس نرخ تورم است. این موضوع محاسبه مقدار هزینه‌ها را بیش از حد ساده می‌کند؛ زیرا این امکان وجود دارد که هزینه‌ها از متغیرهای دیگری مثل عرضه و تقاضا، قیمت‌گذاری انتقالی، افزایش نرخ ارزهای بین‌المللی و غیره تاثیر بگیرند. بنابراین ارزش‌گذاری موجودی باید همه این موارد را در نظر داشته باشد.
روش لایفو LIFO در انبارداری
برخلاف روش فایفو، مبنای روش لایفو (Last In First Out) این است که تازهترین موجودیهایی که وارد انبار میشوند، اولین موجودی هستند که از انبار خارج شده یا به فروش میرسند. استفاده از این متد منجر به حفظ و باقی ماندن محصولاتی در انبار میشود که قدیمیترهستند و قیمت پایینتری دارند.
عموما کمپانی‌هایی از روش لایفو استفاده می‌کنند که دارای موجودی‌های بزرگ و کلان هستند، مثل کمپانی‌های خودروسازی. این دسته از صنایع با استفاده از این روش می‌توانند از مزایای مالیاتی هم بهره‌مند شوند. برای درک بهتر و به‌دست آوردن تصویر روشن‌تری از این روش، به مثال زیر توجه کنید.
مثال برای لایفو
تصور کنید که یک کمپانی فعال در زمینه گجت‌های هوشمند، 10 گجت برای فروش دارد:
| زمان رسیدن به انبار | تعداد گجت‌ها | قیمت |
| 2 روز قبل | 5 | 100 دلار |
| 1 روز قبل | 5 | 200 دلار |
5 گجتی که دو روز قبل وارد انبار شدهاند، هر کدام به قیمت 100 دلار ارزش‌گذاری شدند. اما 5 گجت بعدی که 1 روز قبل وارد انبار شدند، هرکدام 200 دلار قیمت‌گذاری شدند.
فرض کنید که کمپانی قصد دارد 7 گجت را بفروشد. بر اساس متد لایفو، در ابتدا 5 گجتی که روز قبل وارد انبار شده بودند و هرکدام 200 دلار ارزش داشتند برای فروش انتخاب میشوند و برای 2 گجت باقی مانده از گجت‌های 100 دلاری استفاده میشود:
1200=5*200 + 2*100
به این ترتیب مجموع فروش این کمپانی برابر با 1200 دلار خواهد بود.
مزایای روش لایفو LIFO در انبارداری
همانطور که اشاره شد، بزرگ‌ترین مزیت استفاده از روش لایفو این است که این روش می‌تواند مزایای مالیاتی را برای کمپانی‌ها داشته باشد. این مزیت با پشت سر گذاشتن گام‌های زیر ایجاد میشود:
- در دوران تورمی، هنگامی که قیمت کالاها در حال افزایش هستند، متد لایفو این دستور را به کمپانی‌ها دیکته می‌کند که اول گران‌ترین یا جدیدترین کالاها را بفروشند.
- فروش این کالاهای گران باعث میشود که آن دسته از موجودیهایی برای شما باقی بمانند که با قیمت کمتر و پایینتری خریداری یا تولید شدهاند. همین موضوع نشان‌دهنده درآمد خالص پایین‌تر است.
- هرچه هزینه کالاهای به فروش رسیده بیشتر و بالاتر باشد، درآمد خالص نیز پایین‌تر است.
- درآمد خالص پایین، به معنای بدهی‌های مالیاتی کوچکتر است.
مهم‌ترین معایب روش لایفو LIFO در انبارداری
اصلی‌ترین معایب استفاده از روش لایفو عبارتند از:
- این روش در دوران تورم، میزان دریافتی‌های کمپانی‌ها را کاهش می‌دهد. بنابراین، بسیاری از شرکت‌ها از این موضوع ترس دارند که این کاهش‌ها در گزارش‌ها و صورت‌های مالی شرکت تأثیر منفی بر سرمایه‌گذاران آنها داشته باشد و قیمت سهام شرکت را کاهش دهد؛ زیرا ممکن است بسیاری از سرمایه‌گذاران نتوانند تأثیر لایفو و تورم را بر سود گزارش شده درک کنند.
- در روش لایفو، رقم موجودی ترازنامه مالی معمولاً کمتر از مقدار واقعی آن اعلام میشود، زیرا بر اساس قدیمی‌ترین هزینه‌ها تدوین میشوند. در نتیجه، به دلیل دست کم گرفتن موجودی، وضعیت سرمایه در گردش ممکن است بدتر از آنچه که هست به نظر برسد.
- توقف استفاده از روش لایفو ممکن است باعث افزایش درآمد گزارش شده طی یک دوره معین شود و در نتیجه منجر به پرداخت‌های مالیاتی بیشتر برای آن دوره شود. برای جلوگیری از این مشکل، شرکت‌ها ممکن است کالاها را در مقادیر زیاد با هدف تطبیق آنها با درآمد خود خریداری کنند. در نتیجه، به کارگیری روش لایفو می‌تواند باعث ایجاد عادت‌های خرید نامطلوب در میان شرکت‌ها شود.
- شرکت‌ها یا کمپانی‌هایی که از روش اولین ورودی، آخرین خروجی استفاده می‌کنند به راحتی می‌توانند با تغییر الگوی خرید خود در پایان سال، سود گزارش شده را برای یک دوره دستکاری کنند.
مدیریت انبار به روش‌های فایفو و لایفو، روی شیوه انتقال موجودی کالا از انبار نظارت و کنترل دارد که هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند.
شباهت‌ها و تفاوت روش فایفو و لایفو
روش‌های فایفو و لایفو دو تکنیک مدیریت موجودی بسیار متفاوتی هستند. با این حال هر دوی این روش‌ها یک نقطه تشابه دارند؛ هر دوی آنها وابسته به موجودی‌های باقی مانده و هزینه‌های کمپانی(هزینه‌های تولید یا هزینه‌های اکتساب) هستند.
استفاده از روش فایفو بیشتر در آن دسته از صنایعی موفقیت‌آمیز است که قیمت محصول در آنها ثابت است و شرکت اول قدیمی‌ترین محصولات خود را می‌فروشد؛ چرا که اساس فایفو برمبنای هزینه اولین کالای خریداری شده است، بدون توجه به افزایش یا کاهش قیمت محصولات جدیدتر. اما روش لایفو بیشتر در صنایعی کاربرد دارد که قیمت‌ها نوسانی هستند و محصولات یا تولیدات جدیدتر زودتر به فروش میرسند. به طور کلی تفاوت lifo و fifo را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- در روش لایفو، موجودی باقی مانده در انبار قدیمی‌ترین موجودی است که در انبار وجود دارد اما در روش فایفو، آخرین موجودی‌ها جدیدترین آنها هستند.
- قیمت بازار در روش لایفو نشان دهنده بهای تمام شده کالای فروش رفته (COGS) هستند، در حالی که قیمت در روش فایفو نشان دهنده قیمت فعلی و در حال حاضر بازار برای موجودی‌های به فروش نرفته است.
- براساس استاندارهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) ، روش لایفو امکان تخمین موجودی را ندارد، در صورتی که روش فایفو می‌تواند این کار را انجام دهد.
- اگر اقتصاد در روندی تورمی به سر ببرد، روش لایفو سود را به شکل دقیق و درست نشان می‌دهد، این در حالی است که روش فایفو کاملا بصورت برعکس عمل می‌کند.
- برخلاف لایفو، فایفو مقداری از موجودی را حفظ می‌کند.
در حالی که دو روش فایفو و لایفو هرکدام پیچیدگی‌های خاص خود را دارند، اجرایی و عملیاتی کردن آنها موضوع سختی نیست. اگر شما بین انتخاب روش فایفو و لایفو (با وجود استفاده و بکارگیری محدود از آن به دلیل محدودیت‌های استاندارهای مالی) شک و تردید دارید، استفاده از یک ابزار مدیریت موجودی می‌تواند به شما کمک کند تا تأثیرات فایفو و لایفو را بر روی قیمت نهایی خود مقایسه کنید.
البته که ذکر این نیز ضروری است که انتخاب هر کدام از این دو روش لزوما به معنای یک تعهد مادام‌العمر و ابدی برای استفاده از هریک از آنها نیست، چرا که حتی پس از چند سال استفاده از یکی از این روش‌ها، می‌توانید روش ارزیابی موجودی خود را تغییر دهید.
استفاده از راهکارهای نرم‌افزاری در کنار دو روش فایفو و لایفو
اشاره کردیم که مزایا و معایب فایفو و لایفو شامل موارد مختلفی است که بسته به نوع کسب‌وکار می‌تواند یکی از روش‌ها منطقی‌تر به نظر برسد. اما فارغ از انتخاب هر کدام از این روش‌ها در انبارداری، آن چیزی که حتما به آن نیاز خواهید داشت، استفاده از راهکارهای نرم‌افزاری است.
نرم افزار انبار و حسابداری انبار در کنار اپلیکیشن انبارداری همکاران سیستم دو راهکار نرم افزاری هستند که برای داشتن یک انبار مدرن حتما به آن نیاز خواهید داشت. به کمک این دو راهکار می‌توانید اطلاع دقیق و لحظه‌ای از مدیریت موجودی کالا در انبار خود داشته باشید.
منابع:
- businessnewsdaily.com
- fastcoo.com
- accountingformanagement.org
- deskera.com