راهنمای مطالعه
دولت‌ها برای تامین بودجه دفاعی، آموزشی، هزینه‌های درمانی و سایر نیازها به روش‌های مختلفی اقدام به دریافت مالیات می‌کنند که یکی از مهم‌ترین آنها مالیات بر دارایی یا property tax است.
البته این نوع مالیات صرفا جنبه درآمدی برای دولت نداشته و اهداف دیگری را نیز می‌توان برای آن متصور شد. در ایران بحث مالیات بر دارایی کمتر از مالیات بر درآمد مورد توجه دولت‌ها بوده است. اما در چند سال اخیر بنا به دلایلی تلاش شده تا مکانیزم‌های لازم برای اخذ این مالیات نیز در نظر گرفته شود.
مالیات بر دارایی انواع مختلفی دارد و برای هر کدام قوانین و نرخ‌های جداگانه در نظر گرفته شده است. در این مقاله از وبلاگ همکاران سیستم قصد داریم تا کلیت این مالیات و انواع آن را با هم مرور کنیم. سپس در مقالات دیگر هر کدام از انواع آن را به تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مالیات بر دارایی چیست و چه کارکردی دارد؟
در مباحث مالی موضوعی به نام پایه یا منبع مالیاتی داریم که دولت‌ها براساس آن اقدام به دریافت مالیات می‌کنند. این منبع در مالیات بر دارایی، ثروت یا همان دارایی افراد است. افراد حقیقی و حقوقی براساس درآمد خود یا از طرق مختلف از جمله اموالی که به آنها به ارث می‌رسد، می‌توانند به دارایی‌های مختلف از جمله ملک و املاک یا نظایر آن دست پیدا کنند.
در بسیاری از کشورها این افراد موظف هستند تا مالیات مربوط به دارایی و ثروت خود را پرداخت کنند. این موضوع علاوه بر تامین بودجه دولت‌ها به کاهش فاصله طبقاتی بین دهک‌های مختلف جامعه نیز کمک می‌کند.
از طرفی برخی اوقات دولت‌ها برای سیاست‌گذاری و تنظیم بازارهای مالی از جمله بازار ملک و املاک اقدام به وضع مالیات می‌کنند که نمونه واقعی آن را می‌توان در چند سال اخیر در ایران و مطرح شدن بحث مالیات بر عایدی سرمایه و خانه‌های خالی مشاهده کرد.
مالیات بر دارایی همانند مالیات بر درآمد نوعی از مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود که در آن مالیات به شکل مستقیم از افراد دریافت می‌شود. در مقاله زیر بحث مالیات، انواع و طبقه‌بندی آن را به طور کامل شرح داده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما مطالعه کنید.
در ایران اما این مالیات کمتر مورد توجه قرار گرفته و برخی مواد قانونی مربوط به آن در قانون مالیات‌های مستقیم نیز حذف شده است. اما در چند سال اخیر سیاست‌گذاران تلاش کرده‌اند تا به روش‌های دیگر آن را زنده کنند.
انواع مالیات بر دارایی کدامند؟
قانون مالیات‌های مستقیم پنج باب اصلی دارد که باب دوم آن مالیات بر دارایی و باب سوم هم مالیات بر درآمد است. مالیات بر دارایی در ق.م.م پنج فصل دارد و شامل 49 ماده قانونی است که برخی از آنها حذف شده است. (مالیات بر درآمد)
مالیات بر ارث و مالیات حق تمبر از جمله مهم‌ترین انواع مالیات بر دارایی محسوب می‌شوند که در ادامه به هر کدام از آنها بیشتر اشاره می‌کنیم.
مالیات سالانه املاک
فصل اول باب دوم ق.م.م مربوط به مالیات سالانه املاک بود که مواد 3 تا 9 را شامل می‌شد و حذف شد. اما جالب است بدانید که این موضوع چند سال است به نحو دیگری در قانون بودجه خود را نشان می‌دهد. بنابراین نیاز است که مودیان مالیاتی صرفا به ق.م.م اکتفا نکرده و حتما قوانین و دستورالعمل‌های دیگر از جمله قانون بودجه هر سال را مدنظر قرار دهند.
برای نمونه اکنون دو سال است که برای خانه‌ها و املاک لوکس مالیات تعیین شده است. به همین ترتیب ممکن است برخی از مواد قانونی در ق.م.م حذف شده باشد؛ اما در قانون دیگری و به نحوی جدید دوباره بیان شده باشد.
مالیات بر مستغلات خالی
فصل دوم نیز در مواد 10 و 11 به مالیات مستغلات مسکونی خالی اشاره کرده که این مواد قانونی نیز حذف شده است. اما باز هم در موارد دیگری از قانون به نحو دیگری تکرار شده است.
از جمله اینکه در باب سوم و ماده 54 ق.م.م به نحو دیگری مالیات بر مستغلات خالی خود را در بحث مالیات بر درآمد املاک نشان داده است. در یکی دو سال اخیر نیز دولت و نهادهای قانون‌گذاری در راستای تنظیم بازار مسکن و جلوگیری از سوداگری، بار دیگر مالیات بر خانه‌های خالی را مطرح کردند.
مالیات بر اراضی بایر
فصل سوم باب دوم ق.م.م مربوط به مالیات بر اراضی بایر است. این فصل عملا حذف شده و برخلاف سایر فصول در جای دیگر یا به نحوی دیگر در مورد آن صحبت نشده است.
مالیات بر ارث
فصل چهارم و پنج باب دوم ق.م.م که به بحث مالیات بر ارث و مالیات حق تمیر اشاره می‌کند حذف نشده و همچنان باقی به قوت خود باقی است. کمااینکه این دو مورد جزء مهم‌ترین موارد انواع مالیات بر دارایی در ایران محسوب می‌شوند.
مالیات بر ارث از ماده 17 ق.م.م شروع و تا ماده 43 ادامه دارد. این موضوع از سال 1395 به بعد و با اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم دچار تغییراتی شد. طبق قانون وراث به ترتیب به سه طبقه تقسیم‌بندی می‌شوند و میزان مالیات بر ارث برای هر کدام از این طبقات متفاوت است.
بحث مالیات بر ارث بیان می‌کند که هر فردی که در این کشور چه به شکل واقعی و چه به شکل فرضی فوت کند، باید وراث آن مالیات پرداخت کنند.
فوت فرضی به حالاتی اشاره دارد که مثلا ممکن است چند سال از فردی اطلاعاتی در دست نیست. در این حالت برای این فرد حکم فوت فرضی می‌گیرند و اموال او به وراث انتقال پیدا می‌کند.
ماده 17 ق.م.م به طور مفصل در این مورد صحبت کرده و انواع اموال و دارایی‌ها از قبیل سپرده‌های بانکی، انواع اوراق، سهام، وسایل نقلیه، املاک و نرخ‌های هر کدام را مشخص کرده است.
مالیات حق تمبر
فصل پنجم باب دوم ق.م.م مربوط به مالیات حق تمبر است که ماده 44 تا ماده 51 را در بر می‌گیرد. برای نمونه ماده 44 قانون بیان می‌کند که از هر برگه چک که از طرف بانک‌ها چاپ می‌شود در موقع چاپ 200 ریال حق تمبر دریافت می‌شود.
علاوه بر این مورد نمونه‌های دیگری از مالیات حق تمبر وجود دارد که در مواد قانونی 45 تا 50 به طور کامل به آنها اشاره شده و بیشتر مربوط به اشخاص حقیقی است.
مهم‌ترین کاربرد مالیات حق تمبر تبصره ماده 48 ق.م.م است که بیان می‌کند هنگامی که شرکتی ثبت شد، دو ماه فرصت دارد که به میزان نیم در هزار سرمایه خود را به عنوان مالیات حق تمبر پرداخت کند.
برای نمونه اگر سرمایه شرکت 10 میلیون تومان باشد باید آن را در نیم در هزار کرده و در مدت دو ماه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. مالیات حق تمبر به مالیات افزایش سرمایه ارتباط دارد.
برای نمونه فرض کنید که سرمایه اولیه شرکت شما 10 میلیون تومان است و به دنبال افزایش آن به 100 میلیون هستید. در اینجا باید نیم در هزار 90 میلیون افزایش را به عنوان مالیات افزایش سرمایه پرداخت کنید.
جمع‌بندی
در یک نگاه کلی می‌توان مالیات بر ارث و مالیات حق تمبر را جزء مهم‌ترین انواع مالیات بر دارایی دانست. مالیات بر ارث بیشتر برای اشخاص حقیقی است. مالیات حق تمبر نیز بیشتر مربوط به افراد حقیقی بوده، اما بخشی از آن که همان تبصره ماده 48 است، به اشخاص حقوقی ارتباط دارد.
امروزه مباحث مالی و مالیاتی به تکنولوژی و راهکارهای نرم‌افزاری گره خورده است که مالیات بر دارایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. نرم‌افزار حسابداری آنلاین و ابری همکاران سیستم راهکاری به‌صرفه است که با استفاده از آن می‌توانید تکالیف مالیاتی خود را با دقت و سرعت لازم انجام دهید.
در پایان باید گفته شود که چنانچه در مورد موضوع مالیات بر دارایی و انواع آن سوال یا ابهامی دارید؛ حتما در بخش نظرات این مقاله مطرح کنید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند.