مالیات حق تمبر چیست؟ نکات مهم حق تمبر افزایش سرمایه شرکت‌ها

هر شرکتی با میزانی سرمایه اولیه تاسیس می‌شود و فعالیت خود را آغاز می‌کند، در ادامه مسیر فعالیت اغلب شرکت‌ها با هدف توسعه و بهبود ساختارهای مالی و انجام پروژه‌های مختلف اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند و منابع لازم مورد نیاز برای تامین مالی پروژه‌های خود را فراهم می‌کنند. این موضوع مشمول پرداخت مالیات افزایش سرمایه است. مالیات افزایش سرمایه شرکت‌ها از جمله مواردی است که سازمان امور مالیاتی برای آن قوانین مشخصی تعریف کرده است، بنابراین افزایش سرمایه شرکت‌ها نیز مشمول پرداخت مالیات است و یک نوع مالیات بر دارایی محسوب می‌شود. افزایش سرمایه شرکت‌ها به چند روش مختلف انجام می‌شود و اشخاص حقوقی لازم است به قوانین مالیات بر افزایش سرمایه شرکت‌ها آگاهی داشته باشند و در موعد مقرر قانونی نسبت به انجام تکالیف مالیاتی اقدام کنند تا مشمول جرایم مربوط به آن نشوند. برخی شرکت‌ها تحت شرایطی مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند که در ادامه این مطلب قرار است به این مورد و سایر نکات مرتبط با مالیات افزایش سرمایه و حق تمبر اشاره کنیم.

مالیات حق تمبر چیست؟

مالیات حق تمبر شاید اصطلاح ناملموسی باشد. اما در بسیاری از منابع و همچنین در قوانین سازمان امور مالیاتی از مالیات بر افزایش سرمایه تحت عنوان «مالیات حق تمبر افزایش سرمایه» نام برده شده است. با این حال، مالیات حق تمبر صرفا به حق تمبر افزایش سرمایه محدود نمی‌شود و انواع دیگری نیز دارد. مالیات حق تمبر یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که در کنار مالیات بر ارث زیرمجموعه مالیات بر دارایی محسوب می‌شود. برای آشنایی بهتر، ابتدا باید بدانیم تمبر چیست. تمبر برگه‌ای است که به اسناد و مدارک مختلف به نوعی اعتبار و رسمیت می‌بخشد. برای نمونه می‌توان به مدارک مختلف تحصیلی اشاره کرد که دارای تمبر بوده و مالیاتی تحت عنوان مالیات حق تمبر دریافت می‌شود.

مالیات حق تمبر افزایش سرمایه چیست؟

طبق قانون، شرکت‌های تازه تاسیس از زمان ثبت شرکت خود نزد اداره ثبت شرکت‌ها تا دو ماه فرصت دارند تا مالیات مربوط به آن را پرداخت کنند و پس از آن نیز طی سال‌های فعالیت خویش در صورت اقدام به افزایش سرمایه، می‌بایست حق تمبر یا مالیات مربوط به سرمایه افزوده شده را در موعد قانونی پرداخت کنند تا مشمول جرایم سازمان امور مالیاتی قرار نگیرند. افزایش سرمایه شرکت‌ها انواع مختلفی دارد که مالیات مربوط به هر یک از آنها نیز متفاوت است و قوانین مشخصی برای هر یک تعریف شده است. در ماده 48 قانون مالیات‌های مستقیم به طور کلی به موضوع مالیات بر افزایش سرمایه شرکت‌ها پرداخته شده که بر اساس آن «سهام و سهم الشرکه کلیه شرکت‌های ایرانی موضوع قانون تجارت به استثنای شرکت‌های تعاونی بر اساس ارزش اسمی سهام یا سهم‌الشرکه به ‌قرار نیم در هزار  مشمول حق تمبر خواهد بود. کسور صد (100) ریال هم صد (100) ریال محسوب می‌شود.»

نرخ مالیات بر افزایش سرمایه شرکت‌ها

همانطور که اشاره شد نرخ مالیات حق تمبر طبق قانون مالیاتی کشور معادل نیم در هزار است. نحوه محاسبه مالیات با این نرخ به این صورت است که میزان سرمایه افزوده شده را در نرخ مالیاتی مربوط به آن که در این مورد معادل نیم در هزار است ضرب می‌شود. برای محاسبه می‌بایست میزان سرمایه در نیم (0.5) ضرب و سپس تقسیم بر 1000 شود؛ بنابراین در مجموع میزان افزایش سرمایه در 0.0005 ضرب می‌شود. برای نمونه اگر شرکتی با سرمایه اولیه 100 میلیون تومان در حال فعالیت باشد و تصمیم به افزایش سرمایه‌ای به میزان 60 میلیون تومان بگیرد، طبق قانون مکلف به پرداخت مالیات مربوط به آن است. میزان مالیات بر افزایش سرمایه مربوط به 60 میلیون تومان با نرخ نیم در هزار (0.0005) محاسبه می‌شود که در اینجا برابر است با: 30,000= 0.0005 * 60,000,000 بنابراین میزان حق تمبر افزایش سرمایه 60 میلیون تومانی با نرخ نیم در هزار معادل 30 هزار تومان است.

مدت زمان پرداخت مالیات افزایش سرمایه شرکت‌ها

تبصره ماده 48 ق.م.م به مدت زمان پرداخت مالیات افزایش سرمایه شرکت‌ها در حالت‌های مختلف اشاره می‌کند: «حق تمبر سهام و سهم‌الشرکه شرکت‌ها باید ظرف دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت و در مورد افزایش سرمایه و سهام اضافی از تاریخ ثبت ‌افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت‌ها از طریق ابطال تمبر پرداخت شود. افزایش سرمایه در مورد شرکت‌هایی که قبلا سرمایه خود را کاهش داده‌اند تا‌ میزانی که حق تمبر آن پرداخت شده است، مشمول حق تمبر مجدد نخواهد بود». بنابراین طبق قانون مذکور، افزایش سرمایه شرکت‌های فعال موضوع قانون تجارت به جزء شرکت‌های تعاونی مشمول پرداخت مالیاتی به نرخ معین می‌شود.

انواع افزایش سرمایه شرکت‌ها

افزایش سرمایه شرکت‌ها به روش‌های زیر انجام می‌شود که تعریف مختصری از آنها به شرح زیر ارائه شده است:

1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته: این نوع افزایش سرمایه به این صورت است که مجمع عمومی شرکت تصمیم می‌گیرد بخشی از سود کسب شده را به جای تقسیم بین سهامداران به اندوخته شرکت به عنوان افزایش سرمایه، اضافه کند که مالیات آن طبق قانون نیم در هزار می‌باشد. طی سال‌های اخیر برخی معافیت‌ها برای برخی از شرکت‌ها در نظر گرفته شده است.
2. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها: با افزایش ارزش دارایی‌های یک شرکت مثل زمین، ساختمان و تجهیزات از محل تورم، می‌توان هر چند سال یکبار ارزش این دارایی‌ها را به‌روز کرده و میزان ارزش افزوده شده را به عنوان افزایش سرمایه به ثبت رساند. این مورد طی سال‌های اخیر در خصوص شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس بسیار مورد تاکید قرار گرفت و بسیاری از شرکت‌ها اقدام به افزایش سرمایه از این محل نمودند.
3. افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران: در این روش نقدینگی یا از محل ورود پول جدید یا وصول مطالبات سهامداران وارد شرکت می‌شود و از بهترین انواع افزایش سرمایه محسوب می‌شود که طبق قوانین سازمان امور مالیاتی نیاز به پرداخت مالیات به اداره کل امور مالیاتی دارد.
4. افزایش سرمایه از محل صرف سهام: به این صورت که سهام یک شرکت به ارزشی بالاتر از قیمت اسمی در بازار به فروش می‌رسد و آن میزان افزایش نسبت به ارزش اسمی به صورت سهام جایزه بین سهامداران کنونی تقسیم می‌شود.

بر اساس آنچه گفته شد اگر شرکت‌ها از معافیت‌های مالیاتی برخوردار نباشند، در صورتی که به یکی از روش‌های مذکور اقدام به افزایش سرمایه نمایند، طبق قانون مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.

جریمه عدم پرداخت مالیات بر افزایش سرمایه

سازمان امور مالیاتی در تبصره ماده 48 قانون مالیات‌های مستقیم به شرکت‌های تازه تاسیس در مورد سرمایه اولیه تا دو ماه پس از ثبت قانونی شرکت‌ و به شرکت‌های دیگر در مورد افزایش سرمایه و سهام اضافی تا دو ماه پس از تاریخ ثبت افزایش سرمایه نزد اداره ثبت شرکت‌ها مهلت داده که حق تمبر و مالیات به آن را پرداخت کنند. این در حالی است که اگر شرکتی قبلا میزان سرمایه خود را کاهش داده‌ باشد، در صورت افزایش سرمایه تا میزانی که حق تمبر آن را قبلا پرداخت کرده نیاز به پرداخت مالیات مجدد مربوط به آن نیست. در صورتی که مالیات افزایش سرمایه در مهلت قانونی پرداخت نشود مشمول جریمه می‌شود.  بر اساس ماده 51 قانون مالیات‌های مستقیم «در صورت تخلف از مقررات این فصل‌، متخلف‌ علاوه بر اصل حق تمبر، معادل دو برابر آن جریمه خواهد شد».

معافیت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه”>معافیت مالیات حق تمبر افزایش سرمایه

اگرچه شرکت مشمول پرداخت مالیات افزایش سرمایه هستند. اما در این مورد استثنائاتی نیز وجود دارد. از جمله می‌توان به معافیت‌های مالیات حق تمبر افزایش سرمایه در موارد زیر اشاره کرد: 1: به موجب ماده 13 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، شرکت‌های فعال در این مناطق به مدت 15 سال از پرداخت مالیات بر دارایی از جمله مالیات حق تمبر معاف هستند. 2: براساس ماده 27 قانون رفع موانع تولید «شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس موضوع قانون بازار اوراق بهادارجمهوری اسلامی ایران که از محل آورده نقدی یا مطالبات حال‌شده سهامداران افزایش سرمایه می‌دهند، از پرداخت حق تمبر موضوع ماده(48) قانون مالیات‌های مستقیم و تبصره آن معاف می‌باشند.» 3: براساس ماده 9 قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان؛ به واحدهای پژوهشی و فناوری و مهندسی مستقر در پارک های علم و فناوری اجازه داده می‌شود که از مزایای مناطق آزاد از جمله معافیت مالیات حق تمبر استفاده کنند. 4: براساس ماده 111 ق.م.م تاسیس شرکت جدید یا افزایش سرمایه شرکت موجود تا سقف مجموع سرمایه‌های ثبت شده شرکت‌های ادغام یا ترکیب شده مشمول معافیت مالیاتی است.

اسناد و مدارک تجاری مشمول پرداخت مالیات حق تمبر کدامند؟

ماده 46 ق.م.م به اسناد و مدارک تجاری مشمول پرداخت مالیات حق تمبر اشاره کرده و بیان می‌کند که «از تمام اسناد تجاری قابل انتقال که در ایران صادر و یا معامله و مورد استفاده قرار داده می‌شود (به استثنای اوراق مذکور در مواد 21 و 28 این قانون) و اسناد کاشف از حقوق مالکیت نسبت به مالالتجاره از قبیل بارنامه دریایی و هوایی و همچنین اوراق بیمه مالالتجاره پنج هزار ریال و بارنامه زمینی و صورت وضعیت مسافری یک هزار ریال حق تمبر دریافت خواهد شد.» تبصره ماده 46 در ادامه به لیستی از مدارک و اوراق اشاره می‌کند که مشمول پرداخت مالیات حق تمبر بوده و شامل موارد زیر است: 1: از کارت معافیت هریک از مشمولان که به انحای مختلف از انجام دادن خدمت وظیفه معاف می‌شوند، بابت صدور کارت معافیت مذکور، مبلغ ده هزار ریال. 2: از هرگونه گواهینامه رانندگی بین‌المللی مبلغ پنجاه هزار ریال 3: از گواهینامه رانندگی انواع خودرو به ازای هر سال مدت اعتبار مبلغ یک هزار ریال. 4: از کارنامه و گواهینامه دانش‌آموزان دوره ابتدایی، راهنمایی و متوسطه مبلغ یک هزار ریال. 5: از دانشنامه و گواهی دانشنامه کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا و بالاتر مبلغ ده هزار ریال. 6: از گواهی ارزش تحصیلی دوره‌های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه خارجی مبلغ بیست هزار ریال. 7: از گواهی ارزش تحصیلی دوره‌های فنی و حرفه‌ای و دانشگاهی خارجی مبلغ پنجاه هزار ریال. 8: از پروانه مامایی یا مدرک تحصیلی دوره کاردانی و دندانپزشکی تجربی مبلغ بیست هزار ریال. 9: از پروانه مشاغل پزشکی، دندانپزشکی، پیراپزشکی، دامپزشکی و داروسازی مبلغ یکصد هزار ریال. 10: از هر پلاک ترانزیت انواع خودرو و همچنین از شماره‌گذاری هر وسیله نقلیه که به صورت موقت وارد کشور می‌شود مبلغ دویست هزار ریال. 11: از جواز تاسیس، کارت شناسایی واحدهای تولیدی و معدنی، کارت بازرگانی، پروانه وکالت و کارشناسی و سایر پروانه‌های کسب‌‍وکار، بابت صدور مبلغ یکصد هزار ریال و بابت تجدید آنها مبلغ پنجاه هزار.