انبارداری به فرآیند ذخیره‌سازی، سازماندهی، مدیریت و کنترل کالاها و مواد در یک مکان مشخص (انبار) اطلاق می‌شود. این فرآیند بخش مهمی از زنجیره تأمین (Supply Chain) است و نقش کلیدی در بهبود کارایی عملیات تولید، توزیع و فروش ایفا می‌کند. در این مقاله ضمن تعریف انبارداری و انواع آن، سعی می‌کنیم به رایج‌ترین اصطلاحات تخصصی انبارداری به همراه معادل انگلیسی آنها بپردازیم.
راهنمای مطالعه:
پنهان
انبارداری چیست؟ کارکردهای انبارداری در کسب‌وکارها
انبارداری، فراتر از ذخیره‌سازی فیزیکی کالا، یک فرآیند نظام‌مند در مدیریت زنجیره تأمین است که هدف آن کنترل، حفاظت، بهینه‌سازی و پشتیبانی از جریان مواد و کالاها در سازمان است. این سیستم با بهره‌گیری از ابزارهای فناورانه و رویه‌های استاندارد، نقشی کلیدی در افزایش کارایی عملیاتی، کاهش هزینه‌ها و پاسخ‌گویی به نیازهای متغیر بازار ایفا می‌کند.
ذخیره‌سازی ایمن و بهینه کالاها، کنترل و مدیریت علمی موجودی، افزایش بهره‌وری لجستیکی، پشتیبانی از زنجیره تأمین سازمان در کنار ارتقاء سطح خدمات و رضایت مشتریان از مهم‌ترین کارکردها و مزایای انبارداری برای کسب‌وکارها است. برای آشنایی کامل با این مفهوم، پیشنهاد می‌کنیم مقاله انبارداری چیست را مطالعه کنید.
اصطلاحات انبارداری؛ انواع انبارها در کسب‌وکار
در این بخش از اصطلاحات تخصصی انبارداری، انواع انبارها را براساس معادل انگلیسی آنها شرح می‌دهیم. انبارها را می‌توان براساس چهار معیار اصلیمالکیت، نوع کالا، سطح اتوماسیون و کاربرد عملیاتی طبقه‌بندی کردکه در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
طبقه‌بندی بر اساس مالکیت
- انبار عمومی (Public Warehouse)
انبارهایی هستند که توسط شرکت‌های ثالث مدیریت می‌شوند و فضای ذخیره‌سازی را به شکل اجاره‌ای در اختیار سازمان‌های مختلف قرار می‌دهند. این نوع انبار برای کسب‌وکارهایی با حجم متغیر موجودی یا نیاز به ذخیره‌سازی موقت، گزینه‌ای اقتصادی و منعطف محسوب می‌شود. - انبار خصوصی (Private Warehouse)
کاملا در مالکیت و کنترل یک شرکت خاص قرار دارد و معمولا متناسب با نیازهای آن سازمان طراحی می‌شود. این نوع انبار برای سازمان‌هایی که به سطح بالایی از کنترل عملیاتی، امنیت و سفارشی‌سازی نیاز دارند، مناسب است. - انبار قراردادی (Contract Warehouse)
ترکیبی از مدل عمومی و خصوصی است. این مدل برای سازمان‌هایی مناسب است که به خدمات جانبی مانند بسته‌بندی، توزیع و مدیریت موجودی نیاز دارند، اما سرمایه‌گذاری مستقیم روی انبار را به‌صرفه نمی‌دانند.
طبقه‌بندی بر اساس نوع کالا
- انبار مواد خام (Raw Material Warehouse)
برای نگهداری مواد اولیه پیش از ورود به فرآیند تولید کاربرد دارند. این انبارها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که دسترسی سریع و کنترل دقیق بر ورودی‌های تولید ممکن باشد. - انبار کالای نیمه‌ساخته (WIP)
برای نگهداری کالاهایی به کار می‌روند که هنوز به مرحله نهایی تولید نرسیده‌اند. این انبارها معمولا در مجاورت خطوط تولید قرار دارند تا از اختلال در جریان تولید جلوگیری شود. - انبار کالای نهایی (Finished Goods Warehouse)
این انبار مخصوص ذخیره‌سازی محصولات نهایی برای آماده‌سازی جهت فروش یا ارسال است. طراحی این انبار باید متناسب با نیازهای توزیعی و بسته‌بندی باشد. - انبار سردخانه‌ای (Cold Storage Warehouse)
انبار سردخانه‌ای برای محصولات نیازمند دمای کنترل‌شده مانند دارو، لبنیات یا گوشت منجمد کاربرد دارد. مدیریت دما، رطوبت و تهویه در این انبارها حیاتی است. - انبار مواد خطرناک (Hazardous Materials Warehouse)
ویژه نگهداری مواد شیمیایی، قابل‌اشتعال یا سمی است. این انبارها باید با استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه طراحی و از مناطق مسکونی فاصله داشته باشند.
طبقه‌بندی بر اساس سطح اتوماسیون
- انبار سنتی (Manual Warehouse)
در انبار سنتی فرآیندها به شکل دستی انجام می‌شود. مزیت اصلی آن، سادگی و هزینه پایین راه‌اندازی است، اما سرعت و دقت عملکرد پایین‌تری دارد. - انبار نیمه‌خودکار (Semi-Automated Warehouse)
این انبار ترکیبی از عملیات دستی و تجهیزات مکانیزه مانند لیفتراک یا سیستم‌های اسکن بارکد است. این مدل راه‌حلی میانی برای افزایش بهره‌وری با هزینه معقول است. - انبار تمام‌خودکار (Fully Automated Warehouse)
فرایندها در این انبارها با استفاده از ربات‌ها، نوار نقاله‌های خودکار و سیستم‌های مدیریت هوشمند، تمام عملیات بدون دخالت مستقیم انسان انجام می‌شود. دقت بالا، عملکرد مداوم و صرفه‌جویی در زمان از مزایای اصلی این مدل است.
جدول اصطلاحات عمومی انبارداری + معادل انگلیسی
| اصطلاح فارسی | اصطلاح انگلیسی | تعریف |
| انبارگردانی | Physical Inventory / Stocktaking | فرآیند شمارش و ثبت موجودی کالا در انبار به‌منظور هماهنگی با سوابق دفتری و اطمینان از صحت موجودی. |
| کارت انبار | Stock Card | سندی حاوی اطلاعات مربوط به هر قلم کالا، مانند نام، کد، تعداد، قیمت و تاریخ ورود و خروج. |
| سیستم انبارگردانی دائمی | Perpetual Inventory System | سیستمی که در آن موجودی کالا به‌طور مداوم و پس از هر بار ورود و خروج کالا به‌روز می‌شود. |
| سیستم انبارگردانی تناوبی | Periodic Inventory System | سیستمی که در آن موجودی کالا به‌طور دوره‌ای و در مقاطع زمانی مشخص شمارش و ثبت می‌شود. |
| سیستم انبارگردانی چرخشی | Cycle Counting | سیستمی که در آن انبار به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود و موجودی هر بخش در یک‌زمان خاص شمارش و ثبت می‌شود. |
| نقطه سفارش | Reorder Point | حداقل مقدار موجودی کالا که باید در انبار وجود داشته باشد تا از کمبود کالا جلوگیری شود. |
| حداکثر موجودی | Maximum Inventory Level | حداکثر مقدار موجودی کالا که باید در انبار وجود داشته باشد تا از انباشت کالا و افزایش هزینه‌ها جلوگیری شود. |
| ارزش دفتری | Book Value | ارزش کالاها در سوابق دفتری. |
| ارزش واقعی | Market Value | ارزش واقعی کالاها در بازار. |
| مابه‌التفاوت ارزش | Inventory Valuation Adjustment | تفاوت بین ارزش دفتری و ارزش واقعی کالاها. |
| اضافات انبار | Overages | کالاهایی که در حین انبارگردانی بیش از مقدار ثبت‌شده در سوابق دفتری موجود باشند. |
| کسورات انبار | Shortages | کالاهایی که در حین انبارگردانی کمتر از مقدار ثبت‌شده در سوابق دفتری موجود باشند. |
| فایفو | FIFO (First In First Out) | روشی که در آن اولین کالای واردشده به انبار، اولین کالای خارج‌شده است. |
| لایفو | LIFO (Last In First Out) | روشی که در آن آخرین کالای واردشده به انبار، اولین کالای خارج‌شده است. |
| شمارش دستی | Manual Counting | شمارش تعداد کالاها به‌صورت دستی توسط انباردار. |
| شمارش ماشینی | Automated Counting | شمارش تعداد کالاها با استفاده از دستگاه‌های بارکدخوان یا RFID |
| تگ (برچسب کالا) | Item Tag / Product Label | برچسبی حاوی اطلاعات شناسایی کالا مانند کد، نام، قیمت و بارکد برای ردیابی سریع در انبار. |
| کارت حساب انبار | Warehouse Account Card | کارتی که گردش مالی و موجودی اقلام در انبار را از نظر حسابداری ثبت و کنترل می‌کند. |
| کارت شناسایی کالا | Item Identification Card | کارتی شامل مشخصات کامل کالا شامل واحد سنجش، ابعاد، وزن، کد فنی و غیره جهت ثبت و نگهداری اطلاعات کالا. |
اصطلاحات انگلیسی در انبارداری؛ بخش مدیریت انبار و موجودی
| اصطلاح فارسی | اصطلاح انگلیسی | تعریف |
| موجودی فعال | Active Inventory | کالاهایی که به طور مداوم و با سرعت بالا از انبار خارج می‌شوند و گردش موجودی بالایی دارند. |
| موجودی راکد | Slow-Moving Inventory | اقلامی که سرعت گردش پایینی دارند و کمتر از سطح مورد انتظار مصرف یا فروش می‌روند. |
| موجودی مسدود شده | Blocked Stock | کالاهایی که به دلایل مختلف (کیفیت، دستور مدیریتی یا محدودیت قانونی) موقتا غیرقابل استفاده یا فروش هستند. |
| موجودی در حال بازرسی | Inspection Inventory | کالاهایی که در مرحله بررسی کیفی یا آزمایش قرار دارند و هنوز به موجودی قابل‌فروش اضافه نشده‌اند. |
| پیش‌بینی موجودی | Inventory Forecasting | فرآیند پیش‌بینی تقاضای آینده با استفاده از داده‌های تاریخی و مدل‌های تحلیلی برای بهینه‌سازی موجودی. |
| حواله انبار | Warehouse Voucher | سند رسمی برای ثبت انتقال کالا بین انبارها یا تحویل/دریافت کالا به‌صورت داخلی یا خارجی. |
| انبار قرنطینه | Quarantine Area | فضای اختصاصی برای نگهداری کالاهای مشکوک به نقص یا عدم انطباق تا زمان تصمیم‌گیری نهایی. |
| نرخ پرت | Shrinkage Rate | درصد کاهش موجودی واقعی نسبت به موجودی ثبت‌شده، ناشی از سرقت، خطا یا آسیب‌دیدگی. |
| سیستم JIT | Just-In-Time (JIT) | روش مدیریت موجودی که با هدف حذف انبارش مازاد، کالاها را درست در زمان نیاز وارد سیستم می‌کند. |
| مدیریت ظرفیت | Capacity Planning | فرآیند ارزیابی و برنامه‌ریزی فضای موجود در انبار برای پاسخ‌گویی به تقاضا و پیش‌بینی رشد آینده. |
جدول اصطلاحات انگلیسی انبارداری؛ بخش دریافت، بازرسی و ذخیره‌سازی
| اصطلاح فارسی | اصطلاح انگلیسی | تعریف |
| بارنامه ورودی | Inbound Manifest | فهرست تفصیلی اقلام موجود در یک محموله ورودی که هنگام دریافت در انبار بررسی و ثبت می‌شود. |
| نمونه‌برداری تصادفی | Random Sampling Inspection | روش آماری برای کنترل کیفیت کالاها با نمونه‌برداری غیر سیستماتیک از یک محموله یا موجودی. |
| ذخیره‌سازی عمودی | Vertical Storage | استفاده از فضای عمودی انبار برای افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی، معمولا با رک‌های بلند. |
| سیستم AS/RS | Automated Storage/Retrieval System | سیستم تمام‌خودکار برای ذخیره‌سازی و بازیابی کالا با استفاده از ربات و نرم‌افزار. |
| منطقه‌بندی انبار | Storage Zoning | تقسیم انبار به نواحی مختلف بر اساس معیارهایی مانند نوع، اندازه یا ارزش کالا. |
| سیستم ذخیره‌سازی دینامیک | Dynamic Storage | روشی منعطف برای چیدمان کالاها که با استفاده از الگوریتم، جای کالا بر اساس سرعت گردش تغییر می‌کند. |
| ذخیره‌سازی فشرده | Compact Storage | استفاده از سیستم‌های چگال مانند Push-Back Rack برای ذخیره‌سازی حداکثری در فضای محدود. |
| ناحیه دریافت سریع | Fast-Moving Zone | بخشی از انبار برای نگهداری کالاهای با گردش بالا جهت تسریع در عملیات برداشت و ارسال. |
| شمارش دوره‌ای | Cycle Counting | روش کنترل موجودی که بخشی از کالاها به‌صورت منظم و دوره‌ای شمارش و تطبیق داده می‌شوند. |
| برچسب‌گذاری RFID | RFID Tagging | استفاده از فناوری شناسایی با فرکانس رادیویی برای ردیابی و مدیریت کالاها به‌صورت بی‌سیم و لحظه‌ای. |
اصطلاحات تخصصی انبارداری؛ بخش جابجایی و حمل‌ونقل
| اصطلاح فارسی | اصطلاح انگلیسی | تعریف |
| لیفتراک تمام خودکار | AGV (Automated Guided Vehicle) | وسیله نقلیه خودران برای جابجایی کالا در مسیرهای مشخص بدون نیاز به راننده. |
| پالت‌شکن | Pallet Disassembler | دستگاه خودکار برای بازکردن و جداسازی اقلام از روی پالت‌های چیده‌شده. |
| استاکر کرین | Stacker Crane | جرثقیل ریلی با قابلیت ذخیره و بازیابی کالا در قفسه‌های بلند انبارهای خودکار. |
| سیستم VNA | Very Narrow Aisle System | طراحی انبار با راهروهای بسیار باریک به همراه لیفتراک‌های خاص برای افزایش ظرفیت. |
| اسکنر سیار | Mobile Barcode Scanner | دستگاه دستی یا سیار برای اسکن بارکد کالاها و ثبت اطلاعات موجودی. |
| نوار نقاله هوشمند | Smart Conveyor | سیستم نقاله‌ای پیشرفته با سنسورها برای هدایت کالا با تطبیق خودکار مسیر. |
| ربات پهپاد | Inventory Drone | پهپادهای مجهز به اسکنر برای شمارش موجودی و بازرسی قفسه‌ها از ارتفاع. |
| دستگاه بارگیری خودکار | Auto-Loader | سامانه رباتیک برای بارگذاری خودکار کالاها روی وسایل نقلیه یا تجهیزات حمل. |
| سیستم Tote-to-Person | Tote-to-Person System | سیستم خودکار که سبد کالا را به‌طور مستقیم به اپراتور تحویل می‌دهد. |
| ماشین‌های پالتایزر | Palletizing Robots | ربات‌هایی برای چیدمان اتوماتیک کالاها روی پالت با سرعت و دقت بالا. |
اصطلاحات انگلیسی انبارداری؛ بخش پردازش سفارش
| اصطلاح فارسی | اصطلاح انگلیسی | تعریف |
| چیدمان موجی | Wave Picking | روشی در برداشت سفارش که طی آن سفارش‌های مشابه به‌صورت گروهی و در بازه‌های زمانی مشخص برداشت می‌شوند. |
| پیکینگ صوتی | Voice Picking | استفاده از سیستم صوتی برای راهنمایی کارکنان در برداشت اقلام از انبار با دستان آزاد. |
| پیکینگ نوری | Pick-to-Light | سیستم برداشت با استفاده از چراغ‌های راهنما نصب‌شده روی قفسه‌ها برای افزایش سرعت و دقت. |
| بسته‌بندی هوشمند | Smart Packaging | بسته‌هایی که مجهز به سنسورهایی برای ردیابی دما، مکان یا ضربه هستند. |
| برچسب‌گذاری خودکار | Auto-Labeling | فرآیند چاپ و الصاق خودکار برچسب‌ها روی کالاها یا بسته‌ها در خط بسته‌بندی. |
| سیستم Put-to-Light | Put-to-Light System | سیستم نوری برای هدایت اپراتورها هنگام قرار دادن اقلام در محل مشخص برعکس |
| بسته‌بندی تطبیقی | Adaptive Packaging | استفاده از فناوری برای تنظیم ابعاد بسته به اندازه واقعی کالا به‌صورت خودکار. |
| ربات‌های بسته‌بند | Packing Robots | ربات‌هایی که فرآیند بسته‌بندی کالاها (از چیدن تا چسب زدن) را به شکل تمام‌خودکار انجام می‌دهند. |
| سیستم Merge-in-Transit | Merge-in-Transit | فرآیند ادغام سفارش‌ها از منابع مختلف حین حمل، بدون نیاز به انبارداری مجدد. |
| مدیریت مرجوعات | Returns Management | فرآیند ثبت، بررسی، طبقه‌بندی و تصمیم‌گیری درباره کالاهای برگشتی از مشتریان. |
سخن نهایی
انبارداری دیگر فقط به معنای ذخیره‌سازی کالا نیست، بلکه بخشی حیاتی از زنجیره تأمین و عملیات لجستیکی سازمان‌هاست. آشنایی با مفاهیم پایه و پیشرفته انبارداری، زمینه‌ساز تصمیم‌گیری بهتر و افزایش بهره‌وری در این حوزه است. با این حال، بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال، به‌ویژه نرم‌افزارهای تخصصی، کلید ارتقای کارایی و کاهش خطاها در مدیریت انبار است.
نرم افزار انبارداری راهکاران از شرکت همکاران سیستم، با پوشش کامل فرآیندهای انبار شامل مدیریت موجودی، جانمایی کالا، ورود و خروج، حسابداری انبار و انبارگردانی، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملیات انبارداری را به شکل دقیق، یکپارچه و متناسب با استانداردهای مالی انجام دهند. این نرم‌افزار در دو مدل ابری و تحت‌وب ارائه می‌شود و با اتصال به سایر سیستم‌های نرم افزار ERP، مدیریت هوشمند موجودی و تأمین به‌موقع کالا را ممکن می‌سازد.