مرخصی استعلاجی یکی از مهم‌ترین حقوق کارمند و کارگر است که قانون کار و سازمان تأمین اجتماعی برای حمایت از امنیت مالی و سلامت نیروی کار تعریف کرده‌اند. این نوع مرخصی برای زمانی است که فرد به دلیل بیماری، حادثه یا شرایط پزشکی، توانایی انجام کار ندارد. او باید دوره‌ای مشخص را برای درمان و بهبودی در خارج از محیط کار سپری کند.
نکته کلیدی: مرخصی استعلاجی نه «مرخصی استحقاقی» است و نه «مرخصی بدون حقوق». این مرخصی منطق و مدل قانونی کاملاً متفاوتی دارد و قواعد پرداخت حقوق آن نیز جداست.
در عمل، بسیاری از اختلافات بین کارگر یا کارمند و کارفرما از همین نقطه شروع می‌شود؛ یعنی تفاوت نهادهای مختلف مرخصی مانند تعطیلات، استحقاقی، بدون حقوق، ماموریت و زایمان با «مرخصی استعلاجی». این تفاوت‌ها هم در قوانین داخلی شرکت‌ها اهمیت دارد و هم در ارسال لیست بیمه و فرایندهای حسابداری و مالی. مرخصی استعلاجی می‌تواند روی چند عامل کلیدی اثر بگذارد: حقوق ماه، پرداخت غرامت دستمزد، میزان سابقه بیمه، عیدی و سنوات.
به همین دلیل، قبل از بررسی جزئیات مدارک، فرم‌ها، روش تأیید پزشک و نحوه پرداخت، لازم است مفهوم مرخصی استعلاجی را دقیق و قانونی تعریف کنیم. این کار باعث می‌شود در ادامه مقاله شفاف باشد که درباره چه نوع مرخصی، با چه منطق قانونی و با چه تأثیر مالی صحبت می‌کنیم.
در این مقاله، مرخصی استعلاجی را بر اساس ضوابط رسمی قانون کار و تامین اجتماعی بررسی می‌کنیم. مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم که شرایط دریافت این نوع مرخصی چیست، چه مدارکی نیاز دارد، سقف استفاده آن چقدر است، حقوق آن توسط چه نهادی پرداخت می‌شود و این دوره چه اثری روی سابقه بیمه و مزایای پایان خدمت دارد.
تعریف مرخصی استعلاجی و تفاوتش با سایر انواع مرخصی
مرخصی استعلاجی یعنی توقف کار به‌خاطر بیماری یا حادثه‌ای که «واقعاً» توان کارکردن را گرفته است. مثال ساده: جراحی زانو، بستری عفونت شدید، سرماخوردگی کشنده که تب و بدن‌درد دارد و پزشک توصیه کرده حداقل ۲۴ ساعت استراحت کامل. در این موارد فرد نمی‌تواند در محیط کار حاضر شود، حتی اگر بخواهد قابلیت انجام وظایفش را ندارد. این مرخصی دقیقاً در قانون کار ایران و در بخشنامه‌های سازمان تامین اجتماعی تعریف شده و پرداخت حقوق آن هم منطق مستقل دارد.
اینجاست که تفاوت مهم شکل می‌گیرد:
- اگر کارمند بخواهد دو ساعت زودتر برود دکتر → این «مرخصی ساعتی» است
- اگر بخواهد یک روز مرخصی کنار سفر خانوادگی داشته باشد → این «مرخصی استحقاقی» است
- اگر بخواهد چند روز به دلایل شخصی دور باشد و حقوق هم نگیرد → این «مرخصی بدون حقوق» است
وقتی پزشک معتمد تشخیص دهد که فرد واقعاً بیمار است، این دوره به عنوان مرخصی ایام بیماری محسوب می‌شود و باید مطابق ضوابط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی ثبت شود.
واحد منابع انسانی در سازمان‌ها نمی‌تواند بدون مدارک معتبر این بازه را مانند مرخصی عادی ثبت کند. ثبت این نوع مرخصی معمولاً در نرم افزار منابع انسانی و نرم افزار حضور و غیاب انجام می‌شود و مستقیماً وارد کارتابل پرسنلی می‌شود تا در فیش حقوقی و لیست بیمه نیز لحاظ شود. سیاست مرخصی، سقف مجاز، کسری ساعت کار و تبدیل مرخصی به وجه باید در سیستم مرخصی اتوماسیون اداری و سیستم منابع انسانی تعریف شود تا از اختلافات حقوقی جلوگیری شود.
تفاوت:
مرخصی استعلاجی یک درخواست اداری ساده نیست؛ یک فرایند قانونی و قابل پیگیری در اداره کار استان و سامانه جامع روابط کار است. به‌همین دلیل این نوع مرخصی باید دقیق، با مدارک معتبر و با تایید پزشک ثبت شود.
مبنای قانونی مرخصی استعلاجی در قانون کار و تأمین اجتماعی
قانون کار ایران و قانون تأمین اجتماعی، مرخصی استعلاجی را به‌عنوان «روزهای غیبت به‌خاطر بیماری» تعریف کرده‌اند؛ اما نکته مهم این است که این نوع مرخصی هم حقوق دارد و هم سوابق بیمه‌ای‌اش باید در سازمان تأمین اجتماعی حفظ شود. یعنی این‌طور نیست که مثل مرخصی بدون حقوق، از حقوق فرد کم شود و سابقه بیمه هم نخورد. اینجا قانون خیلی جدی و روشن است.
در ادبیات قانون‌گذار، مرخصی استعلاجی یک حق کارمند است؛ و از طرفی یک مسئولیت برای کارفرما و واحد منابع انسانی است که این مرخصی را در سیستم خود درست ثبت کنند.
- در شرکت‌های بزرگ، این کار از داخل نرم افزار منابع انسانی یا سامانه erp در منابع انسانی انجام می‌شود
- در شرکت‌های کوچک و متوسط، معمولاً این کار از طریق فرم مرخصی آنلاین یا ثبت درخواست در کارتابل پرسنلی در سیستم حضور و غیاب انجام می‌شود
در هر دو حالت، «ثبت این مرخصی» باید در لیست بیمه دیده شود و پایه محاسبه‌اش در سازمان تأمین اجتماعی قرار می‌گیرد.
نکته بسیار کاربردی:
اگر کارمند اشتباهاً همین مرخصی را به‌عنوان «مرخصی استحقاقی» یا «مرخصی ساعتی» ثبت کند، در پایان ماه ممکن است دچار کسری ساعت کار شود و حقوقش را اشتباه محاسبه کنند (خصوصاً در نرم افزار حضور و غیاب و دستگاه‌های سیستم کنترل تردد). این دقیقاً یکی از اختلاف‌های تکراری بین کارفرما و کارمند در اداره کار استان و اداره کل روابط کار است.
در نهایت این را باید روشن بگوییم:
مرخصی استعلاجی با بخشنامه‌های رسمی و آیین‌نامه مرخصی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مدیریت می‌شود. کارفرما نمی‌تواند سلیقه‌ای رفتار کند. هر شکایت در این بخش، قابل پیگیری رسمی در سامانه جامع روابط کار است.
مرخصی استعلاجی کمتر از ۳ روز
طبق رویه تأمین اجتماعی، اگر بیماری کمتر از ۳ روز باشد، معمولاً این دوره در سطح داخلی سازمان‌ها با ثبت مرخصی در سیستم انجام می‌شود و بسیاری از شرکت‌ها این را به عنوان «مرخصی ساعتی» یا «مرخصی استحقاقی» حساب می‌کنند.
اما نکته مهم:
اگر پزشک معتمد تشخیص داده فرد واقعاً ناتوان از کار است → این بازه هم مصداق مرخصی استعلاجی است.
مشکل رایج: اختلاف بین واحد منابع انسانی و کارفرما.
اگر این ۲ روز به‌جای مرخصی استعلاجی، اشتباه به‌صورت مرخصی عادی ثبت شود، در پایان ماه ممکن است کسری ساعت کار ایجاد شود و در محاسبه روزهای مرخصی در نرم افزار حضور و غیاب، عدد واقعی خراب شود. این اختلاف‌ها بعداً ممکن است در اداره کار استان تبدیل به پرونده شود.
مرخصی استعلاجی بیشتر از ۳ روز
از روز چهارم به بعد، قانون تأمین اجتماعی وارد عمل می‌شود. اینجا بحث «مرخصی با حقوق» اما از طرف تأمین اجتماعی مطرح است، نه از طرف کارفرما.
ثبت این مرخصی در سامانه یکپارچه منابع انسانی و سیستم مرخصی اتوماسیون اداری باید انجام شود تا در لیست بیمه ثبت شود. اینجا نقش نرم افزار منابع انسانی (مثلاً راهکاران) خیلی مهم می‌شود، چون:
- روزهای مرخصی استعلاجی در فیش حقوقی باید تفکیک شود
- مبنای محاسبه حقوق این ایام، تبدیل به «غرامت دستمزد» می‌شود
خیلی شرکت‌ها برای مدیریت این بازه، از «تقویم مرخصی» و گزارش مرخصی در پورتال کارمندان استفاده می‌کنند تا سقف مرخصی مجاز قابل پیگیری باشد و اشتباه با مرخصی بدون حقوق یا مرخصی ماهانه قاطی نشود.
- ◀ هوشمند: خودکارسازی وظایف روزمره و حذف کاغذبازی‌ها
- ◀ یکپارچه: هماهنگی عملکردهای مختلف HR در یک سیستم واحد
- ◀ به‌روز: تطبیق خودکار با تغییرات قانونی و مقرراتی
مرخصی استعلاجی در بارداری، زایمان و سقط
مرخصی زایمان، قبل از زایمان و بعد از زایمان، در ایران تعریف قانونی مستقل دارد و وزارت بهداشت و سازمان تأمین اجتماعی در آن دخیل هستند. اما در صورت بروز بیماری مرتبط با بارداری (تهدید سقط، بستری مادر، فشار خون شدید بارداری)، این بازه، جدا از مرخصی زایمان، مصداق «مرخصی ایام بیماری» است.
برای همین این بازه باید با درخواست مرخصی جداگانه و تأیید پزشک ثبت شود.
اگر این درخواست به‌صورت «درخواست ساعتی» یا مرخصی استحقاقی ثبت شود، هم سابقه بیمه مادر خراب می‌شود، هم حق قانونی‌اش از بین می‌رود.
سامانه جامع روابط کار دقیقاً همین موارد را در بازرسی‌ها کنترل می‌کند.
موارد ویژه: جانبازان و بیماری‌های خاص
قانون کار ایران برای «بیماری‌های خاص» مثل سرطان و ام‌اس، و برای ایثارگران و جانبازان، تسهیلات مستقل تعریف کرده است.
در این موارد:
- اداره کل روابط کار
- سازمان امور اداری
- سازمان تأمین اجتماعی
هر سه نقش دارند.
در عمل، سیاست مرخصی برای این گروه‌ها باید در نرم افزار منابع انسانی سازمان به‌عنوان «سیاست مستقل» تعریف شود. چون این گروه‌ها ممکن است نیاز به مرخصی‌های طولانی‌تر و قابل انتقال داشته باشند و ذخیره مرخصی یا تبدیل مرخصی به وجه، قاعده متفاوتی دارد.
ثبت این نوع مرخصی‌ها باید از طریق فرم‌های اداری و کارتابل حضور و غیاب انجام شود و در سیستم کنترل تردد هم علامت‌گذاری خاص داشته باشد تا با مرخصی شرکت خصوصی معمولی قاطی نشود.
شرایط دریافت مرخصی استعلاجی
دریافت مرخصی استعلاجی نیازمند رعایت چند مرحله مشخص است تا هم حقوق کارمند محفوظ بماند و هم سازمان با قانون کار ایران هماهنگ باشد. در ادامه، مراحل را گام‌به‌گام مرور می‌کنیم:
گام ۱: آماده‌سازی مدارک و گواهی‌های قابل قبول
برای شروع فرایند مرخصی استعلاجی، ابتدا باید مدارک پزشکی معتبر تهیه شود. این مدارک شامل:
- گواهی پزشکی رسمی که بیماری یا شرایط ناتوان‌کننده فرد را مشخص کند
- در موارد بارداری یا سقط، مرخصی زایمان یا مرخصی قبل از زایمان و بعد از زایمان باید توسط پزشک معتمد تأیید شود
- برای بیماری‌های خاص، گواهی از مراکز تخصصی و مؤسسات درمانی معتبر الزامی است
نکته عملی: تمام مدارک باید در کارتابل پرسنلی یا سیستم مرخصی سازمان ثبت شود تا واحد منابع انسانی و کارفرما بتوانند به صورت شفاف ساعت‌های مرخصی و نوع آن را ثبت کنند.
گام ۲: ثبت درخواست مرخصی در سازمان و تأیید پزشک معتمد
پس از آماده شدن مدارک:
- کارمند با استفاده از فرم مرخصی آنلاین یا پورتال کارمندان درخواست خود را ثبت می‌کند.
- این درخواست به واحد منابع انسانی و کارفرما ارسال می‌شود تا با سیاست مرخصی سازمان هماهنگ شود.
- در صورت نیاز، تأیید توسط پزشک معتمد و گاهی ارجاع به کمیسیون پزشکی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود مرخصی استعلاجی طبق قوانین مرخصی کارمند و آیین‌نامه مرخصی سازمان تامین اجتماعی داده می‌شود.
مزیت این مرحله: اطمینان از اینکه مرخصی استعلاجی به درستی ثبت شده و در سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی یا سیستم کنترل تردد قابل پیگیری است. این کار از بروز مشکل در فیش حقوقی و محاسبه روزهای مرخصی جلوگیری می‌کند.
گام ۳: هماهنگی با واحدهای ذی‌ربط و ثبت نهایی
- ثبت مرخصی در سامانه برای محاسبه دقیق حقوق، مزایا و غرامت دستمزد ایام بیماری ضروری است.
- برای کارمندان دولت یا پیمانی، ممکن است تبدیل مرخصی به وجه یا ذخیره مرخصی در سیستم صورت گیرد.
- واحد منابع انسانی باید از تقویم مرخصی و سیاست مرخصی سازمان پیروی کند تا سقف مرخصی مجاز رعایت شود.
این روند مرحله‌ای باعث می‌شود مرخصی استعلاجی بدون خطا، قابل پیگیری و مطابق با قانون باشد، چه برای کارمند اداری، شرکت خصوصی، پیمانی، یا نیرو قراردادی.
مدت و سقف تعداد دفعات استفاده از مرخصی استعلاجی
در این بخش قصد داریم به کاربردی‌ترین اطلاعات برای برنامه‌ریزی مرخصی بپردازیم: چه مدت می‌توان از مرخصی استعلاجی استفاده کرد و سقف دفعات مجاز در سال چقدر است. هدف این است که شما، چه کارمند باشید و چه مدیر منابع انسانی، بتوانید با برنامه‌ریزی دقیق از حقوق خود یا پرسنل محافظت کنید.
۱. مدت زمان هر مرخصی استعلاجی
- مرخصی کوتاه‌مدت (۱ تا ۳ روز): این نوع مرخصی بیشتر برای بیماری‌های جزئی یا استراحت پس از مراجعه به پزشک استفاده می‌شود. کارمند تنها کافی است درخواست مرخصی و گواهی پزشکی را به واحد منابع انسانی یا کارتابل پرسنلی ارسال کند.
مثال واقعی: کارمندی که سرما خورده و نیاز به ۲ روز استراحت دارد، با ثبت درخواست در سامانه ERP منابع انسانی، می‌تواند مرخصی خود را بدون پیچیدگی دریافت کند. - مرخصی بلندمدت (بیش از ۳ روز): نیازمند بررسی بیشتر و تایید پزشک معتمد است. همچنین ثبت این مرخصی در سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی و فرم مرخصی آنلاین الزامی است.
مثال واقعی: اگر یک کارمند به دلیل عارضه پزشکی نیاز به ۷ روز مرخصی استعلاجی داشته باشد، درخواست او توسط واحد منابع انسانی بررسی، ثبت و سپس حقوق ایام بیماری طبق قوانین مرخصی کارمند پرداخت می‌شود.
۲. سقف دفعات استفاده در طول سال
- کارمندان تمام‌وقت: معمولاً می‌توانند چند بار در سال مرخصی استعلاجی بگیرند، مشروط بر اینکه با سیاست مرخصی سازمان و سقف مرخصی مجاز همخوانی داشته باشد.
- کارمندان پاره‌وقت یا پیمانی: تعداد دفعات مرخصی با توجه به ساعت‌های مرخصی و کسری ساعت کار محاسبه می‌شود و هر ساعت غیبت باید ثبت شود.
- استفاده از مرخصی انباشته: در سازمان‌هایی که ذخیره مرخصی دارند، مرخصی‌های استفاده نشده سال‌های قبل می‌تواند به سقف سال جاری اضافه شود.
۳. پیگیری و ثبت مرخصی‌ها
- واحد منابع انسانی وظیفه دارد که تمام مرخصی‌ها را در سیستم مرخصی اتوماسیون اداری ثبت کند تا در فیش حقوقی و محاسبه مزایای ایام بیماری لحاظ شود.
- کارمندان می‌توانند با استفاده از نرم افزار حضور و غیاب، پورتال کارمندان یا کارتابل پرسنلی، مرخصی باقی‌مانده، تاریخ و تعداد دفعات استفاده شده را پیگیری کنند.
۴. نکات کاربردی برای کارفرما و کارمند
پیگیری دقیق و ثبت درست مرخصی‌ها، باعث می‌شود حقوق و مزایا به درستی محاسبه و تأثیر مرخصی استعلاجی بر عیدی و سنوات شفاف باشد.
حقوق و مزایای مرخصی استعلاجی
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کارمندان هنگام گرفتن مرخصی استعلاجی، مسائل مالی و تأثیر آن بر حقوق و مزایا است. در این بخش به شکل مرحله‌ای بررسی می‌کنیم که چه کسی هزینه مرخصی را پرداخت می‌کند، نحوه محاسبه غرامت دستمزد ایام بیماری چگونه است و تأثیر مرخصی بر عیدی، سنوات و سوابق بیمه چیست.
مرخصی استعلاجی را چه کسی پرداخت می‌کند؟
پرداخت مرخصی استعلاجی با حقوق بستگی به نوع قرارداد و مدت مرخصی دارد:
- کارمندان دولت و نیروهای رسمی: حقوق مرخصی استعلاجی توسط واحد منابع انسانی و بخش حضور و غیاب HR پرداخت می‌شود.
- کارمندان شرکت‌های خصوصی و پیمانی: حقوق ایام بیماری توسط کارفرما و در برخی موارد با استناد به بخشنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ثبت در سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی محاسبه می‌شود.
- مرخصی بیش از سه روز: اگر مرخصی طبق آیین‌نامه مرخصی ثبت شود، ممکن است بخشی از حقوق توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود (به خصوص برای بیماری‌های طولانی).
مثال عملی: یک کارمند تمام‌وقت در شرکت خصوصی که ۵ روز مرخصی استعلاجی می‌گیرد، با ثبت فرم مرخصی آنلاین و ثبت مرخصی در سیستم، حقوقش بر اساس روزهای کاری و ساعت‌های مرخصی تعیین می‌شود.
نحوه محاسبه غرامت دستمزد ایام بیماری
برای محاسبه دقیق غرامت دستمزد ایام بیماری، مراحل زیر طی می‌شود:
- تعیین ساعت‌های مرخصی و روزهای کاری از طریق سیستم کنترل تردد یا کارتابل حضور و غیاب.
- محاسبه پایه حقوق مطابق با قرارداد (تمام‌وقت، پاره‌وقت، پیمانی) و مرخصی با حقوق طبق قانون کار ایران.
- اعمال محاسبات مربوط به مرخصی کسری، اضافه‌کاری و تطبیق با مرخصی انباشته و مرخصی پایان سال.
- صدور فیش حقوقی که شامل غرامت ایام بیماری و تأثیر بر مرخصی باقی‌مانده است.
مثال عملی: اگر کارمند پاره‌وقت ۳ روز مرخصی استعلاجی بگیرد، سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی و اتوماسیون منابع انسانی، کسری ساعات را محاسبه کرده و غرامت مربوطه را به صورت خودکار در فیش حقوقی اعمال می‌کند.
تأثیر مرخصی استعلاجی بر عیدی، سنوات و سوابق بیمه
- عیدی و سنوات: مرخصی استعلاجی با حقوق، تأثیری در محاسبه عیدی و سنوات ندارد، اما مرخصی بدون حقوق می‌تواند به کاهش میزان عیدی و سنوات منجر شود.
- سوابق بیمه: ثبت دقیق مرخصی استعلاجی در سامانه ERP منابع انسانی و سازمان اداری استخدامی باعث می‌شود سوابق بیمه به درستی ثبت شده و سابقه بیمه‌ای کارمند کاهش نیابد.
- مزیت دیگر: پیگیری و ثبت مرخصی‌ها از طریق نرم افزار حضور و غیاب یا سیستم مرخصی اتوماسیون اداری، شفافیت مالی و قانونی را تضمین می‌کند.
مثال عملی: یک کارمند اداری که سه روز مرخصی استعلاجی با حقوق داشته است، با ثبت در سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی، مطمئن می‌شود که مرخصی پایان سال و مرخصی باقی‌مانده بدون مشکل حفظ می‌شوند و سابقه بیمه‌اش دست‌نخورده باقی می‌ماند.
مراحل دریافت و ثبت مرخصی استعلاجی
پس از آماده شدن مدارک و تأیید پزشک، نوبت به اجرای مراحل رسمی دریافت و ثبت مرخصی استعلاجی می‌رسد. این مراحل به کارمندان کمک می‌کند تا مرخصی‌شان به درستی در سیستم‌ها ثبت و حقوق و مزایا مطابق قانون محاسبه شود.
فرایند ثبت در تامین اجتماعی و لیست بیمه
- ورود اطلاعات در سامانه‌ها
کارمند یا واحد منابع انسانی موظف است اطلاعات مرخصی استعلاجی را در سامانه ERP منابع انسانی، سیستم مرخصی اتوماسیون اداری و نرم افزار حضور و غیاب وارد کند. این کار تضمین می‌کند که ساعت‌های مرخصی و روزهای استفاده‌شده به درستی محاسبه شود و مرخصی باقی‌مانده مشخص گردد. - ثبت در سازمان تامین اجتماعی
مرخصی‌های استعلاجی بیش از سه روز یا مرخصی‌های خاص (مثل مرخصی زایمان یا بیماری‌های صعب‌العلاج) باید در لیست بیمه و سامانه تامین اجتماعی ثبت شود تا سابقه بیمه و حقوق ایام بیماری کارمند محفوظ بماند. - چک نهایی توسط واحد منابع انسانی
واحد منابع انسانی با استفاده از تقویم مرخصی و سیاست مرخصی سازمان، صحت ثبت اطلاعات را بررسی می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که سقف مرخصی مجاز و نوع مرخصی (با حقوق یا بدون حقوق) رعایت شده باشد.
مثال عملی: یک کارمند اداری که ۵ روز مرخصی استعلاجی گرفته، اطلاعاتش در سیستم ERP منابع انسانی و سامانه حضور و غیاب اثر انگشتی ثبت می‌شود، سپس به لیست بیمه ارسال می‌گردد تا محاسبه حقوق و کسری ساعت کار به درستی انجام شود.
زمان واریز حقوق مرخصی استعلاجی
- محاسبه حقوق و غرامت دستمزد
پس از ثبت رسمی مرخصی، فیش حقوقی کارمند مطابق نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار ایران و آیین‌نامه مرخصی سازمان تامین اجتماعی صادر می‌شود. مرخصی استعلاجی با حقوق یا کسری ساعات تعیین شده، در فیش لحاظ می‌گردد. - واریز حقوق به حساب کارمند
حقوق مرخصی استعلاجی معمولاً همزمان با پرداخت حقوق ماهانه یا بر اساس تقویم پرداخت سازمان واریز می‌شود. برای کارمندان دولت یا پیمانی، در صورت لزوم، مرخصی قابل تبدیل به وجه یا ذخیره در سیستم نیز لحاظ می‌شود. - پیگیری و شفافیت
کارمندان می‌توانند از طریق پورتال کارمندان، کارتابل پرسنلی یا نرم افزار حضور و غیاب وضعیت مرخصی‌ها، مرخصی باقی‌مانده و زمان واریز حقوق را پیگیری کنند. این شفافیت باعث کاهش اشتباهات و اختلافات احتمالی بین کارمند و کارفرما می‌شود.
عدم موافقت کارفرما و مسیر پیگیری حقوقی
گاهی پیش می‌آید که کارفرما با درخواست مرخصی استعلاجی مخالفت می‌کند یا تأخیر در تأیید آن ایجاد می‌کند. در این شرایط، کارمند باید بداند که مسیر قانونی و حقوقی برای حفظ حقوق خود وجود دارد.
۱: بررسی مستندات و درخواست مجدد
- اطمینان از کامل بودن مدارک
قبل از هر اقدام قانونی، اطمینان حاصل کنید که گواهی پزشکی معتبر، فرم مرخصی آنلاین، درخواست ساعتی یا گزارش مرخصی به طور کامل ارائه شده است و در کارتابل پرسنلی یا سامانه ERP منابع انسانی ثبت شده است. - ارسال درخواست رسمی دوباره به واحد منابع انسانی و کارفرما
در بسیاری از موارد، اعتراض اولیه با توضیح کامل مدارک و قوانین مرخصی کارمند، مشکل را حل می‌کند.
۲: مراجعه به مراجع قانونی
- اداره کار استان و اداره کل روابط کار
در صورتی که کارفرما هنوز موافقت نکرد، کارمند می‌تواند با ثبت شکایت رسمی در اداره کار استان یا اداره کل روابط کار پیگیری کند. این شکایت شامل مدارک پزشکی، درخواست ثبت‌شده در سامانه و گزارش مرخصی است. - ارجاع به کمیسیون حل اختلاف
اداره کار استان، شکایت را بررسی و در صورت نیاز به کمیسیون حل اختلاف ارجاع می‌دهد. کمیسیون با بررسی مدارک و قوانین مرخصی استعلاجی و سایر مرخصی‌های مرتبط مانند مرخصی زایمان، مرخصی ایام بیماری، مرخصی کارمندان دولت تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند.
۳: پیگیری حقوقی و ثبت در سیستم‌ها
- ثبت نهایی در سیستم حضور و غیاب و ERP
پس از صدور رأی یا تأیید کمیسیون، واحد منابع انسانی موظف است مرخصی را در سامانه ERP منابع انسانی، سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی و سیستم کنترل تردد ثبت کند تا حقوق و مزایا به درستی محاسبه شود. - اطمینان از واریز حقوق و مزایا
حقوق مرخصی استعلاجی باید مطابق قانون کار ایران، بخشنامه مرخصی و آیین‌نامه مرخصی سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود. کارمند می‌تواند از طریق پورتال کارمندان یا نرم افزار حضور و غیاب وضعیت پرداخت و مرخصی باقی‌مانده را پیگیری کند.
نتیجه‌گیری
مرخصی استعلاجی یک حق قانونی و اساسی برای تمام کارمندان است که هدف آن حفظ سلامت جسمی و روانی نیروی کار و رعایت قوانین مرخصی در سازمان‌هاست. در این مقاله، تمام نکات کلیدی به شکل مرحله‌ای بررسی شد.
مرخصی استعلاجی با سایر مرخصی‌ها تفاوت دارد و چارچوب قانونی آن در قانون کار ایران و آیین‌نامه‌های سازمان تامین اجتماعی مشخص است. دریافت آن نیازمند مدارک پزشکی معتبر، تأیید پزشک معتمد و ثبت درخواست در سیستم‌های ERP و نرم افزار حضور و غیاب است. سقف تعداد دفعات استفاده و نحوه محاسبه مرخصی برای کارمندان تمام‌وقت، پاره‌وقت، پیمانی یا قراردادی به صورت شفاف توضیح داده شد.
ثبت مرخصی در سیستم‌های رسمی، فیش حقوقی و کارتابل پرسنلی و زمان واریز حقوق مسیر عملی برای تضمین رعایت حقوق کارمند را روشن می‌کند. همچنین، در صورت عدم موافقت کارفرما، مسیر حقوقی شامل ارسال مجدد درخواست و مراجعه به اداره کار و کمیسیون حل اختلاف مشخص است.
با رعایت این مراحل، کارمند می‌تواند بدون دغدغه از حق قانونی خود استفاده کند و سازمان نیز با اجرای دقیق سیاست مرخصی و سیستم کنترل تردد، از مشکلات حقوقی احتمالی جلوگیری می‌کند.
سوالات متداول
مرخصی استعلاجی از چه روزی به بعد شامل غرامت تامین اجتماعی می‌شود؟
مرخصی استعلاجی از روز سوم به بعد معمولاً شامل غرامت تامین اجتماعی می‌شود.
برای ۲ روز مرخصی استعلاجی حقوق کامل می‌گیرم یا خیر؟
برای ۲ روز مرخصی استعلاجی، معمولاً حقوق کامل پرداخت نمی‌شود مگر مطابق سیاست سازمان باشد.
آیا مرخصی استعلاجی برای عمل زیبایی قابل قبول است؟
مرخصی استعلاجی برای عمل زیبایی معمولاً قابل قبول نیست و مربوط به بیماری واقعی است.
تفاوت مرخصی بستری و سرپایی چیست؟
مرخصی بستری برای زمان اقامت در بیمارستان اختصاص دارد، در حالی که مرخصی سرپایی برای درمان‌های کوتاه مدت خارج از بستری صادر می‌شود.
چطور می‌توانم مطمئن شوم پزشک موردنظرم معتمد تامین اجتماعی است؟
پزشک معتمد تامین اجتماعی با لیست رسمی سازمان و تأیید اداره بیمه مشخص می‌شود.
آیا مرخصی استعلاجی قابل تبدیل به مرخصی استحقاقی هست؟
مرخصی استعلاجی معمولاً قابل تبدیل به مرخصی استحقاقی نیست.
اگر بیمه نباشم ولی قرارداد رسمی داشته باشم، مرخصی استعلاجی دارم؟
حتی بدون بیمه، اگر قرارداد رسمی داشته باشید، مرخصی استعلاجی طبق قانون کار ممکن است تعلق گیرد، اما غرامت تامین اجتماعی دریافت نمی‌کنید.
آیا مرخصی استعلاجی جایگزین مرخصی بارداری می‌شود؟
مرخصی استعلاجی جایگزین مرخصی بارداری نمی‌شود؛ هر کدام قوانین جداگانه دارند.
زمان رسیدگی تامین اجتماعی به مدارک مرخصی استعلاجی چند روز است؟
زمان رسیدگی تامین اجتماعی معمولاً ۵ تا ۱۰ روز کاری طول می‌کشد.
اگر کارفرما مرخصی استعلاجی را در سیستم ثبت نکند باید چه کنم؟
در صورت ثبت نشدن مرخصی توسط کارفرما، می‌توانید به واحد منابع انسانی یا اداره کار استان شکایت کنید.