جایگزین مبتنی بر بازار برای چالش­‌های نظام اختراعات

در 4 ژوئن 2013، کاخ سفید طرح ابتکاری جدیدی را اعلام نمود که به مسائل مختلفی که به عقیده بسیاری برای بازار مالکیت فکری و ابتکارات مشکل­‌ساز هستند، رسیدگی می­‌کند. فقدان شفافیت، نیاز به ایجاد فضای رقابتی هم­سان برای تمامی مخترعین و دعاوی واهی و گسترده، از جمله مسائلی هستند که بسیار برجسته شده‌­اند. جین اسپرلینگ[2]، مدیر شورای اقتصاد ملی و دستیار ریاست سیاست­گذاری اقتصادی در یکی از یادداشت­‌های اخیرش در وبلاگ رسمی کاخ سفید نوشته است:”روشن است که سو استفاده از نظام اختراعات به مثابه سرکوب نوآوری و خدشه وارد کردن بر اقتصاد است…زمان عمل فرا رسیده است”. با این وجود، اصلاحات قانونی حق اختراع به شیوه‌ه­ای که امروزه در ایالات متحده مطرح است می­‌تواند عواقب ناخواسته و فراگیر داشته باشد. وقتی مقصود عمل قانونی با عباراتی مبهم و تغییرپذیر مانند”نهادهای پیش از اجرای حق اختراع” [3]یا “نهادهای مدعی حق اختراع” [4]دسته‌­­بندی می­­‌شود،[5] و وقتی این دسته‌­ها بسته به رویکرد و سلیقه معانی متفاوتی دارند، به سختی می­‌توان در مورد تاثیر چنین نظامی سخن گفت.

بازار درحال رشد برای حق اختراع

  در طول دهه­‌ی اخیر بازار حق اختراع رشد کرده است. واسطه­‌های حق اختراع، کارگزاران و سایر عاملان، سرمایه­‌ای نقدی برای حق و حقوق اختراعات، از جمله حق لیسانس ایجاد کرده‌­اند. این محصولات درست مانند سایر دارایی­‌ها، کالاها یا اموال؛ بازاریابی، خرید، فروش، معامله، مبادله و دادوستد شده و به تشریک گذارده، اجاره و  رهن داده می‌­شوند.

  با این حال، برخلاف بسیاری بازارهای دیگر، بازار در حال پیدایش حق اختراعات تنها متشکل از معاملات خصوصی و دوجانبه است. از بسیاری جهات، بازار به شکلی که هم اکنون موجود است، در محیطی بی ثبات[6] فعالیت می­‌کند. ابزارهای شناسایی رفتار بازار و هم­‌چنین شفافیت در اطلاعات بسیار اندک یا ناموجود است. تنها راه نظم و نسق دادن به این بازار درحال ایجاد، از طریق دادگاه‌هاست که قابلیت پیش‌­بینی آن دشوار بوده و موانع ورود مانند هزینه­‌های دادرسی بالا، راه را برای بهره­‌برداری برخی طرف­‌ها باز می‌گذارد. برای مثال، انجمن حقوق مالکیت فکری آمریکا [7] تخمین زده که به طور میانگین، وقتی ریسک قیمت میان 1 میلیون تا 25 میلیون دلار است، هزینه­‌های اقامه دعوا به 2.5 میلیون دلار می‌­رسد و زمانی که ریسک قیمت بیش از 25 میلیون دلار است، هزینه­‌ها به 5 میلیون دلار می‌­رسد. برخی دارندگان حق اختراع با دانستن این موضوع که تنها داوری موجود شامل چنین هزینه­‌ایست و نتایج دعوای حق اختراع به ندرت قابل پیش‌­بینی هستند، در پی شیوه­‌های سریع حل و فصل‌های اختلافات هستند.

در نامه‌ای که اخیرا برای کنگره­­‌ی ایالات متحده ارسال شده، 60 تن از اساتید آمریکایی حق اختراع بیان کردند که “هزینه­‌های بالای طرح دعوا و فقدان وسیع شفافیت در نظام حق اختراع به صورت توامان، سوءاستفاده از حق اختراع را در داخل و خارج بخش فناوری رواج می­‌دهند. در نتیجه، میلیاردها دلار که می­‌توانست صرف استخدام و حفظ کارکنان شده، محصولات موجود را بهبود داده و محصولات جدید را به نمایش گذارند، صرف دعاوی بیهوده می‌­شوند.” اما چاره­‌ی کاهش چنین رفتار سوءاستفاده جویانه‌­ای چیست؟ ایجاد یک بازار آزاد برای انعقاد قرارداد لیسانس و مبادله حقوق مالکیت فکری، مانند شرکت بین­‌المللی جدید مبادله مالکیت فکری،[8] می­‌تواند به ایجاد استانداردهای اطلاعاتی جدید و مکانیسم­‌های قیمت گذاری موردنیاز کمک کرده و هم­چنین نیاز به اصلاحات قانونی را کاهش دهد.

IPXI: نخستین بازار مالی جهانی برای قرارداد لیسانس و معاملات مالکیت فکری

IPXI که در سال 2007 تاسیس شد، نخستین مرکز مبادله مالی بین­‌المللی برای قرارداد لیسانس و معامله حقوق مالکیت فکری است. این شرکت ، بدیلی بازاری برای طرح دعوا و قرارداد لیسانس دوجانبه حق اختراع ارائه می­کند. بسیاری از اعضا IPXI که بیش از 60 تن از شرکت­ها، دانشگاه­ها، آزمایشگاه­های تحقیقاتی، و موسسات مالی  هستند، به ارتقا مبادله کمک کرده و به ثبت مالکیت فکری خود در آن متعهد هستند.

در 5 ژوئن 2013، IPXI از نخستین محصول خود پرده‌­­برداری کرد که بیش از +600 دارایی­‌های فکری –شامل 225 اختراع ثبت شده- در خصوص لامپ­‌های با نور طبیعی[9] برای پرده‌­های نمایش ایجاد شده توسط شرکت فیلیپس را پوشش می­‌داد.

ارتقاء شفافیت بازار

  یکی از اهداف اساسی IPXI بهبود شفافیت بازار در خصوص مبادلات تجاری حق اختراع بوده و به هم‌­سطح کردن بازار رقابت مخترعین کمک می­‌کند. در ابتدا  IPXI تمام اطلاعات مهم در رابطه با دارنده­‌ی حق مالکیت فکری و ذی­نفع مستقیم نقل و انتقال از طریق مبادله، ازجمله شرایط حق انتقال را در دسترس عموم قرار می‌­دهد.

IPXI قیمت و سایر اطلاعات مرتبط-از جمله تحلیلی از کیفیت دارایی­‌ها و مجموع داده‌­های خرید و مبادله- و شرایط استاندارد تمامی قراردادهای لیسانس بالقوه برای هر یک از متقاضیان سهام­ را تامین می‌­کند. ما قویا بر این باوریم که IPXI شفافیت بازار مالکیت‌فکری همراه با قیمت­‌های منصفانه برای مالکیت فکری قابل مبادله را افزایش می‌­دهد. رود پیترز، مدیر ارشد مالکیت فکری رویال فیلیپس الکترونیکز که یکی از موسسین IPXI است بیان داشته:” ما یکی از نخستین شرکت­هایی هستیم که برخی از دارایی‌های فکری خود در بازار را فهرست و ارائه کرده­‌ایم و انتظار داریم در مدت کوتاهی سایر شرکت­ها نیز همین راه را بروند. ”

فردریک هایک، اقتصاددان، در نظریه‌­ی “خالص سرمایه” بیان داشته است که هدف بازار، نگه داری و استفاده از اطلاعات منحصر به فردی است که در قیمت و کالا نهفته است. با این وجود، در بازار اختراعات بدون معیارهای ارزیابی و با نتایج نامتوازن ناشی شده از  اموال غیرعینی و هزینه­‌های طرح دعوا موقعیت چانه‌زنی و احتمالات قابل انتظار از موفقیت در دعوا، اطلاعات قابل استفاده نهفته در قیمت، غیرشفاف می‌­شود. این عوامل موقعیت ایده­‌آلی را برای نهادهای مدعی حق اختراع‌، که غالبا به عنوان دلالان حق اختراع به کار خرید پتنت و استفاده از آن جهت دریافت غرامت‌های سنگین از طریق اقامه دعوی علیه شرکت‌های بزرگ مشغولند‌، فراهم می­‌سازد تا بر روی مواردی که ارزش دارایی ها نامشخص است یا به راحتی می‌توان ارزشی را طی یک دعوی به آن پتنت نسبت داد،  سرمایه­‌گذاری کنند چون در این مواقع در مورد ارزش نهایی اختراع اطلاعات شفافی در دست نیست.

رویه‌­های قاعده‌مند

IPXI رویه‌­های قاعده مبنا را اعمال کرده‌، کمیت‌ه­ای برای ارزیابی بی­طرفانه­‌ی دارایی­‌هایی ایجاد کرده و اطلاع رسانی به بازار در مورد کیفیت سهام ثبت شده در مبادله را ارائه می­‌کند. این رویه شامل یک ارزیابی کیفی جامع با استفاده از پژوهش‌­های مستقل است. اطلاعات مربوط به میزان اعتبار حق اختراع و مدارک مربوط به احتمال تقاضا و استفاده از پتنت ها و پیش‌­بینی‌­های بازار در صحن مبادله­‌ی IPXI فراهم هستند. با توجه به پیشنهاد فیلیپس در مورد فناوری OLED، بیش از 1100 سند پشتیبان در مورد پیشنهادات برای اعضا علاقمند در سایت IPXI موجود است.

IPXI پیش از پرده‌برداری از نخستین پیشنهادش، کتاب مجموعه قواعد خود را که برای هدایت رفتار مشارکت کنندگان در بازار IPXI طراحی شده بود، منتشر ساخت. این کتاب مشتمل بر قواعدی در مورد ایجاد، صدور، اجرا و رسیدگی به مبادله­‌ی محصول اولیه، یعنی حق واگذاری امتیاز غیرانحصاری مشخص به نام حق لیسانس واحد[10] بود. کتاب قواعد بازار IPXI با حمایت و نظرات بسیاری از اعضایی ایجاد شد که در کمیته‌­ی قواعد فعالیت می­‌کنند.

تا زمانی که کل جامعه­‌ی دارندگان حق اختراع، بازاری متمرکز مانند IPXI ایجاد کنند که استانداردهای قابل اعتماد برای رفتار و معیارهای بازار داشته باشد، شانس از بین بردن مدل تجاری حرفه‌­ای و سودجویانه مانند “نهاد مدعی حق اختراع” کم است.

مهار کردن شرایط فعلی بازار مالکیت فکری

 جین اسپرلینگ در بیانیه­‌ای که در بالا به آن اشاره شد‌، عنوان کرد که: ” در دو سال اخیر تعداد شکایات حق اختراعی که نهادهای  مدعی حق اختراع طرح کرده‌­اند‌، تقریبا سه برابر شده است که حدود 62 درصد کل دعاوی حق اختراع آمریکا را تشکیل می‌­دهند.”  اگرچه برای تشخیص این­که چه کسی سازمان مدیریت جمعی مربوط به  حق اختراع است، باید جانب احتیاط را رعایت کرد، پدیده‌­ی طرح دعاوی، تاثیری واضح بر وضعیت تجارت و بیزینس گذاشته است. پول و زمانی که صرف پیگیری دعاوی سوءاستفاده از حق اختراع می­‌شود، منابعی را که می­‌تواند برای ایجاد محصولات بهتر به کار گرفته شوند، می‌بلعد. بنابر‌گزارش کاخ سفید، مخارج مصروفه برای دعاوی حق اختراع، در بسیاری شرکت­‌های پیش­رو از هزینه های تحقیق و توسعه پیشی گرفته است. هم­چنین، 40 درصد شرکت­های کوچک­ و نوپا که مورد هدف دعاوی نهادهای مدعی حق اختراع ­ قرار گرفته اند اعلام کرده اند که طرح دعوا یا تهدید به طرح دعوا تاثیر زیانآور بر کارشان گذاشته است. شاید نهادهایی پیش از اجرای حق اختراع ، جایی برای فعالیت در خلال IPXI داشته باشند ؛ اما موفقیتشان بستگی به کیفیت دارایی­‌ها و تعهد به فعالیت تحت همان قواعد و سطوح شفافیتی است که بر سایر بازار حاکم است. اگر این عوامل جمع شوند، موفقیتشان را به سوء استفاده از نظام حق اختراع تعبیر نمی­‌کنند. به عبارت دیگر، مشکل عمدتا به خاطر ویژگی‌­های بازار حق اختراعی است که شرایط ایده‌­آل برای موفقیت مدل تجاری سودجویانه فراهم می‌­کند.

در حالی که قانون اختراعات آمریکا[11] که در سپتامبر 2011 تصویب شد به شکلی دورنمای حق اختراع در آمریکا را  به روز می‌­کند، مشکل طرح دعاوی سودجویانه و فقدان شفافیت در بازار حق اختراع نیازمند ملاحظات بیش­تری هستند. IPXI جایگزینی به دینامیک­‌های موجود بازار که نارسایی­‌های موجود برای تمامی صنایع را جبران کرده‌­اند اضافه کرده است که نیازمند قانون­گذاری بیش­تر است. شرکت‌کنندگان در بازار پیش از این­که از دولت بخواهند استانداردهایی برای کنترل رفتار بازار در نظر بگیرند، باید بازاری مرکزی و استانداردهای واحدی مانند تمامی بازارهای کارامد پیشین ایجاد کنند.

[1] Ian McClure

[2] Gene Sperling

[3] Non Practicing Entity

[4] Patent Assertion Entity

[5] سازمان­های پیشا‌اجرایی حق اختراع یکی از انواع سازمان­‌های مدیریت جمعی مربوط به حق اختراع هستند که مراحل مقدماتی پیش از طرح دعوا مانند کارهای تحقیقاتی، انجام مذاکرات و غیره را انجام می­‌دهند.

نهادهای مدعی حق اختراع، سازمان­‌های مدیریت جمعی هستند که به امر طرح دعاوی و اجرای حق اختراع اشتغال دارند.

[6] Rouge environment

[7] AIPLA

[8]IPXI : Intellectual Property Exchange International

[9] OLED

[10] Unit License Right™ (ULR™)