در 4 ژوئن 2013، کاخ سفید طرح ابتکاری جدیدی را اعلام نمود که به مسائل مختلفی که به عقیده بسیاری برای بازار مالکیت فکری و ابتکارات مشکلساز هستند، رسیدگی میکند. فقدان شفافیت، نیاز به ایجاد فضای رقابتی همسان برای تمامی مخترعین و دعاوی واهی و گسترده، از جمله مسائلی هستند که بسیار برجسته شدهاند. جین اسپرلینگ[2]، مدیر شورای اقتصاد ملی و دستیار ریاست سیاستگذاری اقتصادی در یکی از یادداشتهای اخیرش در وبلاگ رسمی کاخ سفید نوشته است:”روشن است که سو استفاده از نظام اختراعات به مثابه سرکوب نوآوری و خدشه وارد کردن بر اقتصاد است…زمان عمل فرا رسیده است”. با این وجود، اصلاحات قانونی حق اختراع به شیوههای که امروزه در ایالات متحده مطرح است میتواند عواقب ناخواسته و فراگیر داشته باشد. وقتی مقصود عمل قانونی با عباراتی مبهم و تغییرپذیر مانند”نهادهای پیش از اجرای حق اختراع” [3]یا “نهادهای مدعی حق اختراع” [4]دستهبندی میشود،[5] و وقتی این دستهها بسته به رویکرد و سلیقه معانی متفاوتی دارند، به سختی میتوان در مورد تاثیر چنین نظامی سخن گفت.
بازار درحال رشد برای حق اختراع
در طول دههی اخیر بازار حق اختراع رشد کرده است. واسطههای حق اختراع، کارگزاران و سایر عاملان، سرمایهای نقدی برای حق و حقوق اختراعات، از جمله حق لیسانس ایجاد کردهاند. این محصولات درست مانند سایر داراییها، کالاها یا اموال؛ بازاریابی، خرید، فروش، معامله، مبادله و دادوستد شده و به تشریک گذارده، اجاره و رهن داده میشوند.
با این حال، برخلاف بسیاری بازارهای دیگر، بازار در حال پیدایش حق اختراعات تنها متشکل از معاملات خصوصی و دوجانبه است. از بسیاری جهات، بازار به شکلی که هم اکنون موجود است، در محیطی بی ثبات[6] فعالیت میکند. ابزارهای شناسایی رفتار بازار و همچنین شفافیت در اطلاعات بسیار اندک یا ناموجود است. تنها راه نظم و نسق دادن به این بازار درحال ایجاد، از طریق دادگاههاست که قابلیت پیشبینی آن دشوار بوده و موانع ورود مانند هزینههای دادرسی بالا، راه را برای بهرهبرداری برخی طرفها باز میگذارد. برای مثال، انجمن حقوق مالکیت فکری آمریکا [7] تخمین زده که به طور میانگین، وقتی ریسک قیمت میان 1 میلیون تا 25 میلیون دلار است، هزینههای اقامه دعوا به 2.5 میلیون دلار میرسد و زمانی که ریسک قیمت بیش از 25 میلیون دلار است، هزینهها به 5 میلیون دلار میرسد. برخی دارندگان حق اختراع با دانستن این موضوع که تنها داوری موجود شامل چنین هزینهایست و نتایج دعوای حق اختراع به ندرت قابل پیشبینی هستند، در پی شیوههای سریع حل و فصلهای اختلافات هستند.
در نامهای که اخیرا برای کنگرهی ایالات متحده ارسال شده، 60 تن از اساتید آمریکایی حق اختراع بیان کردند که “هزینههای بالای طرح دعوا و فقدان وسیع شفافیت در نظام حق اختراع به صورت توامان، سوءاستفاده از حق اختراع را در داخل و خارج بخش فناوری رواج میدهند. در نتیجه، میلیاردها دلار که میتوانست صرف استخدام و حفظ کارکنان شده، محصولات موجود را بهبود داده و محصولات جدید را به نمایش گذارند، صرف دعاوی بیهوده میشوند.” اما چارهی کاهش چنین رفتار سوءاستفاده جویانهای چیست؟ ایجاد یک بازار آزاد برای انعقاد قرارداد لیسانس و مبادله حقوق مالکیت فکری، مانند شرکت بینالمللی جدید مبادله مالکیت فکری،[8] میتواند به ایجاد استانداردهای اطلاعاتی جدید و مکانیسمهای قیمت گذاری موردنیاز کمک کرده و همچنین نیاز به اصلاحات قانونی را کاهش دهد.
IPXI: نخستین بازار مالی جهانی برای قرارداد لیسانس و معاملات مالکیت فکری
IPXI که در سال 2007 تاسیس شد، نخستین مرکز مبادله مالی بینالمللی برای قرارداد لیسانس و معامله حقوق مالکیت فکری است. این شرکت ، بدیلی بازاری برای طرح دعوا و قرارداد لیسانس دوجانبه حق اختراع ارائه میکند. بسیاری از اعضا IPXI که بیش از 60 تن از شرکتها، دانشگاهها، آزمایشگاههای تحقیقاتی، و موسسات مالی هستند، به ارتقا مبادله کمک کرده و به ثبت مالکیت فکری خود در آن متعهد هستند.
در 5 ژوئن 2013، IPXI از نخستین محصول خود پردهبرداری کرد که بیش از +600 داراییهای فکری –شامل 225 اختراع ثبت شده- در خصوص لامپهای با نور طبیعی[9] برای پردههای نمایش ایجاد شده توسط شرکت فیلیپس را پوشش میداد.
ارتقاء شفافیت بازار
یکی از اهداف اساسی IPXI بهبود شفافیت بازار در خصوص مبادلات تجاری حق اختراع بوده و به همسطح کردن بازار رقابت مخترعین کمک میکند. در ابتدا IPXI تمام اطلاعات مهم در رابطه با دارندهی حق مالکیت فکری و ذینفع مستقیم نقل و انتقال از طریق مبادله، ازجمله شرایط حق انتقال را در دسترس عموم قرار میدهد.
IPXI قیمت و سایر اطلاعات مرتبط-از جمله تحلیلی از کیفیت داراییها و مجموع دادههای خرید و مبادله- و شرایط استاندارد تمامی قراردادهای لیسانس بالقوه برای هر یک از متقاضیان سهام را تامین میکند. ما قویا بر این باوریم که IPXI شفافیت بازار مالکیتفکری همراه با قیمتهای منصفانه برای مالکیت فکری قابل مبادله را افزایش میدهد. رود پیترز، مدیر ارشد مالکیت فکری رویال فیلیپس الکترونیکز که یکی از موسسین IPXI است بیان داشته:” ما یکی از نخستین شرکتهایی هستیم که برخی از داراییهای فکری خود در بازار را فهرست و ارائه کردهایم و انتظار داریم در مدت کوتاهی سایر شرکتها نیز همین راه را بروند. ”
فردریک هایک، اقتصاددان، در نظریهی “خالص سرمایه” بیان داشته است که هدف بازار، نگه داری و استفاده از اطلاعات منحصر به فردی است که در قیمت و کالا نهفته است. با این وجود، در بازار اختراعات بدون معیارهای ارزیابی و با نتایج نامتوازن ناشی شده از اموال غیرعینی و هزینههای طرح دعوا موقعیت چانهزنی و احتمالات قابل انتظار از موفقیت در دعوا، اطلاعات قابل استفاده نهفته در قیمت، غیرشفاف میشود. این عوامل موقعیت ایدهآلی را برای نهادهای مدعی حق اختراع، که غالبا به عنوان دلالان حق اختراع به کار خرید پتنت و استفاده از آن جهت دریافت غرامتهای سنگین از طریق اقامه دعوی علیه شرکتهای بزرگ مشغولند، فراهم میسازد تا بر روی مواردی که ارزش دارایی ها نامشخص است یا به راحتی میتوان ارزشی را طی یک دعوی به آن پتنت نسبت داد، سرمایهگذاری کنند چون در این مواقع در مورد ارزش نهایی اختراع اطلاعات شفافی در دست نیست.
رویههای قاعدهمند
IPXI رویههای قاعده مبنا را اعمال کرده، کمیتهای برای ارزیابی بیطرفانهی داراییهایی ایجاد کرده و اطلاع رسانی به بازار در مورد کیفیت سهام ثبت شده در مبادله را ارائه میکند. این رویه شامل یک ارزیابی کیفی جامع با استفاده از پژوهشهای مستقل است. اطلاعات مربوط به میزان اعتبار حق اختراع و مدارک مربوط به احتمال تقاضا و استفاده از پتنت ها و پیشبینیهای بازار در صحن مبادلهی IPXI فراهم هستند. با توجه به پیشنهاد فیلیپس در مورد فناوری OLED، بیش از 1100 سند پشتیبان در مورد پیشنهادات برای اعضا علاقمند در سایت IPXI موجود است.
IPXI پیش از پردهبرداری از نخستین پیشنهادش، کتاب مجموعه قواعد خود را که برای هدایت رفتار مشارکت کنندگان در بازار IPXI طراحی شده بود، منتشر ساخت. این کتاب مشتمل بر قواعدی در مورد ایجاد، صدور، اجرا و رسیدگی به مبادلهی محصول اولیه، یعنی حق واگذاری امتیاز غیرانحصاری مشخص به نام حق لیسانس واحد[10] بود. کتاب قواعد بازار IPXI با حمایت و نظرات بسیاری از اعضایی ایجاد شد که در کمیتهی قواعد فعالیت میکنند.
تا زمانی که کل جامعهی دارندگان حق اختراع، بازاری متمرکز مانند IPXI ایجاد کنند که استانداردهای قابل اعتماد برای رفتار و معیارهای بازار داشته باشد، شانس از بین بردن مدل تجاری حرفهای و سودجویانه مانند “نهاد مدعی حق اختراع” کم است.
مهار کردن شرایط فعلی بازار مالکیت فکری
جین اسپرلینگ در بیانیهای که در بالا به آن اشاره شد، عنوان کرد که: ” در دو سال اخیر تعداد شکایات حق اختراعی که نهادهای مدعی حق اختراع طرح کردهاند، تقریبا سه برابر شده است که حدود 62 درصد کل دعاوی حق اختراع آمریکا را تشکیل میدهند.” اگرچه برای تشخیص اینکه چه کسی سازمان مدیریت جمعی مربوط به حق اختراع است، باید جانب احتیاط را رعایت کرد، پدیدهی طرح دعاوی، تاثیری واضح بر وضعیت تجارت و بیزینس گذاشته است. پول و زمانی که صرف پیگیری دعاوی سوءاستفاده از حق اختراع میشود، منابعی را که میتواند برای ایجاد محصولات بهتر به کار گرفته شوند، میبلعد. بنابرگزارش کاخ سفید، مخارج مصروفه برای دعاوی حق اختراع، در بسیاری شرکتهای پیشرو از هزینه های تحقیق و توسعه پیشی گرفته است. همچنین، 40 درصد شرکتهای کوچک و نوپا که مورد هدف دعاوی نهادهای مدعی حق اختراع قرار گرفته اند اعلام کرده اند که طرح دعوا یا تهدید به طرح دعوا تاثیر زیانآور بر کارشان گذاشته است. شاید نهادهایی پیش از اجرای حق اختراع ، جایی برای فعالیت در خلال IPXI داشته باشند ؛ اما موفقیتشان بستگی به کیفیت داراییها و تعهد به فعالیت تحت همان قواعد و سطوح شفافیتی است که بر سایر بازار حاکم است. اگر این عوامل جمع شوند، موفقیتشان را به سوء استفاده از نظام حق اختراع تعبیر نمیکنند. به عبارت دیگر، مشکل عمدتا به خاطر ویژگیهای بازار حق اختراعی است که شرایط ایدهآل برای موفقیت مدل تجاری سودجویانه فراهم میکند.
در حالی که قانون اختراعات آمریکا[11] که در سپتامبر 2011 تصویب شد به شکلی دورنمای حق اختراع در آمریکا را به روز میکند، مشکل طرح دعاوی سودجویانه و فقدان شفافیت در بازار حق اختراع نیازمند ملاحظات بیشتری هستند. IPXI جایگزینی به دینامیکهای موجود بازار که نارساییهای موجود برای تمامی صنایع را جبران کردهاند اضافه کرده است که نیازمند قانونگذاری بیشتر است. شرکتکنندگان در بازار پیش از اینکه از دولت بخواهند استانداردهایی برای کنترل رفتار بازار در نظر بگیرند، باید بازاری مرکزی و استانداردهای واحدی مانند تمامی بازارهای کارامد پیشین ایجاد کنند.
[1] Ian McClure
[2] Gene Sperling
[3] Non Practicing Entity
[4] Patent Assertion Entity
[5] سازمانهای پیشااجرایی حق اختراع یکی از انواع سازمانهای مدیریت جمعی مربوط به حق اختراع هستند که مراحل مقدماتی پیش از طرح دعوا مانند کارهای تحقیقاتی، انجام مذاکرات و غیره را انجام میدهند.
نهادهای مدعی حق اختراع، سازمانهای مدیریت جمعی هستند که به امر طرح دعاوی و اجرای حق اختراع اشتغال دارند.
[6] Rouge environment
[7] AIPLA
[8]IPXI : Intellectual Property Exchange International
[9] OLED
[10] Unit License Right™ (ULR™)