نشست تخصّصی چیستی اینترنت اشیاء و وضعیت توسعه‌‌ی آن در ایران، روز سه شنبه 24/2/98 در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در این جلسه مهندس محمد قیصری (دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیاء) به ارائه توضیحاتی در خصوص چیستی اینترنت اشیا، کارکردها و الزامات آن، و وضعیت فعلی آن در ایران پرداخت. در ادامه به بخشهایی از مباحث مطروحه در این جلسه اشاره میشود.
چیستی اینترنت اشیاء
مهندس قیصری در تعریف اینترنت اشیاء بر این نکته تأکید کرد که نباید دو واژه‌‌ی اینترنت و اشیاء را با معانی عادی و روزمره‌‌ی آن درنظر گرفت. در عبارت “اینترنت اشیاء” (Internet of Things)، (IoT)، منظور از اینترنت، شبکه‌‌ای هوشمند است که شامل هر نوع مجموعه‌‌ی ارتباطی هوشمند از جمله اینترنت (به مفهوم خاص آن) نیز میشود. واژه‌‌ی اشیاء نیز لزوماً به معنای “شیء” یا اشیاء بی‌‌جان” نیست. بلکه به معنای هر چیزی است که داده (دیتا) تولید کند که میتواند شیء، انسان، فرآیند، خط تولید، یا هر چیز دیگر باشد که داده تولید کند.
اینترنت اشیاء به خودی خود فناوری نیست بلکه مجموعه‌‌ای از فناوری‌‌ها را در چارچوبی قرار میدهد. امروزه اطراف ما پر از سنسور است. سیستمهای روشنایی، گرمایش و سرمایش و انواع دیگری از سنسورها پیرامون ما را فرا گرفته‌‌اند. این سنسورها با مجموعه‌‌ای از سخت افزارها و فناوری‌‌های الکترونیکی، روباتیک و مهندسی شبکه همراه‌‌اند و از طریق اتصالاتی همچون بلوتوث، وای فای، شبکه‌‌ی موبایل و (شبکه هایی با پهنای باند گسترده‌‌تر) داده‌‌ها را جابه‌‌جا میکنند. اگر وارد دنیای اینترنت اشیاء شویم یکی از موضوعات مهم، بیگ دیتا (کلان داده) است که همراه با خود بحث ذخیره‌‌سازی، تحلیل و هوش مصنوعی را به میان می‌‌آورد. بنابراین میتوان گفت اینترنت اشیاء چارچوبی است که تمامی علوم نامبرده را در کنار هم قرار داده و مورد استفاده قرار میدهد.
حوزه‌‌های کاربردی اینترنت اشیاء:
اینترنت اشیاء در حوزه‌‌های متنوع و متعددی کاربرد دارد. از جمله:
انرژی و نفت و گاز، صنایع نظامی، خودرو، پوشاک، معدنکاری، کشتیرانی، ساختمان، هوانوردی، فرودگاه، بانکداری، شهرداری‌‌ها، بیمارستان‌‌ها و حوزه سلامت، کشاورزی و دامپروری، و غیره.
برای مثال در حوزه سلامت میتوان به دستبندهای سلامت اشاره کرد که به بدن بیماران متصل شده و داده‌‌های مربوط به وضعیت جسمانی آنها را لحظه به لحظه به بیمارستان منتقل میکند. یا در صنعت دامپروری، گردنبندهایی برای دامها طراحی شده که وضعیت جسمی دام از قبیل میزان نشخوار، بارداری، بیماری، میزان تحرک، و موارد لازم دیگر برای ارزیابی وضعیت دام را به اطلاع دامپرور میرساند. بنابر گزارشهای واصله، دامپرورانی که این گردنبندها را به کار گرفته‌‌اند با افزایش 25 درصدی بهره‌‌وری دامپروری خود مواجه شده‌‌اند.
طبق آمار جهانی تا سال 2020 میلادی، 50 میلیارد شیء از طریق اینترنت اشیاء به یکدیگر متصل خواهند شد.
پیاده سازی اینترنت اشیاء :
برای پیاده‌‌سازی اینترنت اشیاء در یک سازمان، نهاد، شرکت یا دولت، نیازمند آن هستیم که در تمامی موارد زیر مهارت کسب کنیم:
امنیت، سخت افزار، شبکه‌‌سازی و ارتباطات، تجزیه و تحلیل کلان داده‌‌ها، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، طراحی و توسعه نرم افزار، دانش کسب و کار، مدیریت اجرایی کسب و کار و غیره.
به هیچ وجه امکان ندارد که بتوان با یک تیم دو یا سه نفره، اکوسیستم اینترنت اشیاء را ایجاد کرد. بلکه باید در تمام زمینه‌‌های فوق مهارت کسب کنیم. زیرا هر یک از مراحل تولید سنسور، تولید سخت افزار، اتصال، پلتفورم، و غیره که زنجیره‌‌ی ارزش اینترنت اشیاء را تشکیل میدهد، نیازمند تخصص و دانش لازم است و هر شرکت یا سازمان باید بر یکی از این مراحل تمرکز کند. در این زنجیره باید جایگاه هر شرکت مشخص شود و هر شرکت بخشی از کار را بر عهده بگیرد. این در حالیست که در حال حاضر در ایران زنجیره‌‌ی ارزش اینترنت اشیاء نداریم.
اقتصاد اینترنت اشیاء:
آمارها نشان میدهد که سرمایه‌‌گذاری در حوزه اینترنت اشیاء در سال 2016، صد و بیست میلیارد دلار در سال بوده است و احتمال میرود که در سال 2021 این میزان به دویست و پنجاه و سه میلیارد دلار افزایش یابد.
نکات لازم برای فعالیت در عرصه اینترنت اشیاء:
قبل از هر چیز برای هوشمندسازی یک شرکت یا سازمان باید یک پلتفورم دانشی ایجاد کرد که اطلاعات و داده‌‌ها در آن قابل دسترس بوده و شبکه‌‌ای از ارتباطات دانشی شکل بگیرد. بدین ترتیب بسیاری از پایان‌‌نامه‌‌ها و مقالاتی که در دانشگاه‌‌ها بلااستفاده مانده میتواند از طریق این پلتفرم برای سازمانها و نهادها مرتبط با موضوع مقاله قابل دسترس واقع شود.
علاوه بر این باید توجه داشت که شرکتهای موفقی که با تمرکز بر IoT فعالیت میکنند با محصولاتی وارد بازار شده اند که قبلا نیز آنها را ارائه داده‌‌اند و در آن زمینه تجربیات لازم را داشته‌‌اند. این شرکتها همچنین در مورد شرکتهای بزرگ و باسابقه در این عرصه به طور مداوم مطالعه کرده اند. زیرا پروژه‌‌های IoT پروژه‌‌های عظیمی بوده و نیامند مطالعه و تحقیقات فراوان اند. نمیتوان با حدس و گمان احتمالات پا به دنیای اینترنت اشیاء گذاشت.
اینترنت اشیاء در ایران:
توسعه‌‌ی اینترنت اشیاء در ایران با چالشهایی مواجه است. یکی از این چالشها مربوط به مسائل آموزشی و فرهنگی است. آموزش مدیران ناآگاه و آموزشهایی به مردم در خصوص استفاده از تلویزیونها و گجت‌‌های دوربین‌‌دار از ضروریات این عرصه است. همچنین چالشهای مربوط به استانداردسازی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بحث حریم خصوصی از نکات مهمی است که باید سیاستهای مربوط به آن را تدوین کنیم.
ارتقاء زیرساختها و بهبود خدمات ابری و تعیین یک نهاد متولّی جهت نظارت بر ترویج و پیاده‌‌سازی IoT و تدوین اسناد و نظامنامه‌‌های ملّی از دیگر چالشهای اینترنت اشیاء در ایران است.
شایان ذکر است که چین، اتحادیه‌‌ی اروپا و ایالات متحده آمریکا از سال 2011 به تنظیم سند چشم انداز اینترنت اشیاء پرداخته اند و ایران نیز میتواند به جای شروع از نقطه صفر با الگوگیری از این کشورها به این امر اقدام نماید.