خلاقیت و نوآوری در سراسر جهان مورد توجه و ستایش همگان است. شرکت‌ها و دولت‌ها، بازاریابان و دانشگاهیان خلاقیت را به عنوان کلید موفقیت و ماندگاری تشویق و حمایت می‌کنند. برای مصرف‌کنندگان، نوآوری و خلاقیت در خرید هر محصول خاص، عامل تعیین‌کننده‌ای است که در نوسانات تولید ناخالص داخلی اقتصاد هر کشوری تأثیرگذار است. برای مصرف‌کنندگان این سؤال مهم مطرح است که محصول یا خدمات خاصی به اندازه کافی جدید و پیشرفته هست که زندگی‌شان راحت‌تر کند؟ آیا به محصولات و خدمات سایر رقبا مزیتی دارد؟ آیا ارزش صرف هزینه را دارد؟
در صنعت لوازم آشپزخانه و ماشین، خوراکی و پوشاک، اطلاعات و سرگرمی و به طور کلی هر واحد صنعتی، رقبا به دنبال عرضه فن‌آوری و نوآوری‌های جدیدتر و خارج کردن سایرین از عرصه هستند. اما برخی از ابداعات بیش از بقیه زندگی انسان‌ها را متحول ساخته است.
نکته‌ای که مصرف‌کنندگان به ندرت به آن فکر می‌کنند ولی دولت‌ها باید آن را مدنظر قرار دهند این است که استثنائی‌ترین نوآوری‌ها که نتیجه کوشش فراوان و صرف وقت و هزینه هنگفت است می‌تواند منجر به نتیجه‌ای ارزشمندتر یعنی بروز یک اختراع شود.
بسیاری از سیاست‌گذاران فراموش کرده‌اند که تشویق و ترغیب خلاقیت و تلاش و سرمایه‌گذاری که منجر به پیدایش یک اختراع جدید می‌شود چه اندازه زمان‌بر است. هرچند توجه به اقتصاد دانش محور و ترغیب و تشویق نوآوری ضروری است اما امروزه اعطای یک چارچوب حقوقی و اقتصادی که شگفتی‌های فن‌آورا نه یک زندگی مدرن را ممکن سازد، آسان‌تر است.
در یکی از نظرسنجی‌های جهانی اخیر که نتایج آن در مجله تایم منتشر شده، بیش از ۷۰% پاسخ‌دهندگان، تلفن‌های همراه را مفیدترین اختراع بشر قلمداد کرده‌اند. تلفن‌های هوشمند امروزی تنها یک اختراع نیستند بلکه محصولی مشتمل بر صدها اختراع هستند. هر هفته تلفن‌های هوشمند جدیدی با ویژگی‌های منحصر به فرد عرضه می‌شوند و بازار تعیین کننده آن است که کدام ویژگی برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر است و کدام تولیدکننده موفق‌تر از سایرین عمل کرده است. گاهی ویژگی جدید مربوط به یک عملکرد فنی است و گاهی مربوط به شکل و ظاهر محصول و انتخاب‌های ما به عنوان مصرف‌کننده بر مبنای این وجوه تمایز و ویژگی‌های منحصر به فرد هر محصول است.
اما در مورد علم و مهندسی‌ای که در وهله اول وجود تلفن‌های هوشمند را ممکن می‌سازد چطور؟ فن‌آوری‌ای که به صدها میلیون نفر در سراسر جهان این امکان را می‌دهد که در هرزمانی با دوستانشان در ارتباط باشند یا اطلاعات کلیدی مربوط به کسب و کارشان را دریافت کنند یا یک موزیک یا ویدئوی محبوب را دانلود کنند و همه این کارها با استفاده از بستری انجام می‌شود که تا دو دهه پیش تنها به برقراری تماس‌های تلفنی پرهزینه و کم کیفیت محدود می‌شد. منظور من از اختراع چنین چیزی است.
اختراع و ابتکار زاده‌ی روح بشر است و تاریخ مخترعان مشهور و گمنام با تاریخ بشر درآمیخته‌است. ما انسان‌ها گونه‌ی منحصربه‌فردی از موجودات هستیم چراکه ابزارها و شیوه‌های برای کشف زندگی بهتر، شادتر و سالم‌تر در اختیار داریم. ما از چرخ به هواپیما، از لامپ به تلسکوپ رادیویی، از تلگراف به تلفن‌های هوشمند و از پنی‌سیلین به آنچه که امیدواریم درمانی مؤثر برای بیماری ابولا باشد، رسیده‌ایم. گرچه به نظر می‌رسد گاهی سیاستمداران فراموش می‌کنند که ما چطور طی دو قرن گذشته به سرعت رشد ابداع و اختراعات شتاب بخشیده‌ایم اما بسیاری از مصرف‌کنندگان و مدیران ارشد در سراسر دنیا متوجه این نکته هستند. نزدیک به ۸۵% از افرادی که در نظرسنجی مجله تایم شرکت کرده بودند، اظهار داشتند که به عقیده آن‌ها ما در عصر اختراعات زندگی می‌کنیم و اکثر این افراد معتقد بودند که هرچه کشورشان بیشتر از ابداعات و اختراعات حمایت کند، به رشد و شکوفایی اقتصادی بیشتری دست می‌یابد.
مصرف‌کنندگان به نقش کلیدی مالکیت فکری توجه دارند
نکته جالب در نظرسنجی مجله تایم توجه پاسخ‌دهندگان به اهمیت حمایت از مالکیت فکری برای پشتیبانی از ابداع و نوآوری است. در نظرسنجی، اعطای حق اختراع برای فرآیند ابداع و نوآوری ضروری دانسته شده زیرا حق اختراع بهترین مشوق مخترعان برای خلق چیزهای جدید و مفید و تنها ابزاری است که می‌تواند بازگشت سرمایه مخترع و سرمایه‌گذاران را تضمین کرده و هزینه و وقت صرف شده برای اختراع را توجیه نماید.
۸۴% از تصمیم گیران عرصه کسب و کار جهانی که در نظر سنجی مورد پرسش قرار گرفته‌اند اظهار داشته‌اند که خواهان نظام حقوق مالکیت فکری قوی‌تر هستند.
حق اختراع: یک ضرورت برای ابداع و نوآوری
۹۰% مصرف‌کنندگان در سراسر جهان بر این باورند که حق اختراع برای رشد و ترویج ابداع و نوآوری ضروری است. دلیل این موضوع مشخص است: اعطای حق اختراع نشان‌دهنده تعهد نظام حقوقی جامعه به حمایت از مخترعان کوچک و بزرگ است تا برای مدت محدود صاحب حقوق مربوط به اختراعی باشند که برای ایجاد آن تلاش کرده‌اند.
تحولات تکنولوژیکی که دو دهه پیش توسط شرکت ما (Qualcomm) وارد بازار شد، در ابتدا با تمسخر و عدم استقبال و پذیرش بسیاری از فعالان صنف مخابرات مواجه شد. در آن زمان ما به مخترعین خود اطمینان دادیم که تحت نظام حق اختراع از سرمایه‌گذاری آن‌ها حفاظت خواهیم کرد. امروز ما شرکتی هستیم با بیش از ۳۰۰۰ نیروی انسانی که اغلب آن‌ها مهندسان توسعه‌دهنده نسل آینده ارتباطات تلفن همراه هستند. حق اختراعات ثبت شده شرکت این امکان را به ما می‌دهد که به عرضه تکنولوژی‌های جدید ادامه دهیم طوری که موجب افزایش رقابت فعالان صنف و کاهش قیمت محصول به نفع مصرف‌کنندگان شود.
اختراعات عنصر کلیدی چرخه شرکت ما در سرمایه‌گذاری در زمینه تحقیق و توسعه، اعطای مجوز بهره‌برداری از فن‌آوری‌ها و بازگرداندن عواید مجوزهای بهره‌برداری برای تحقیقات بیشتر است که به ایجاد و پیدایش اختراعات جدیدتر منجر خواهد شد. حق اختراع به ما توان ریسک کردن در مورد کارهایی را می‌دهد که تا به حال انجام نشده و امکان شکست‌های پیاپی تا اینکه نهایتاً موفق شویم چراکه می‌دانیم موفقیت بدون پاداش باقی نخواهد ماند.
ممکن است فضای ابداع و نوآوری توسط برخی نمایندگان دولت‌ها با هدف تضعیف نظام حق اختراع در خطر قرار گیرد که ناشی از عدم درک صحیح از ارزش و اهمیت نظام اختراعات است؛ رویکردی که طبق نظرسنجی مجله تایم با شناخت گسترده‌تر از نقش حیاتی نظام حق اختراع در تعارض است.
زمان آن فرارسیده که سیاست‌گذاران عرصه مالکیت فکری یک گام به عقب گذاشته و نتایج نظرسنجی مجله تایم را مورد بازبینی قرار دهند. نظام اختراعات پیدایش بسیاری از چیزهایی که در زندگی مدرن به دنبال آن هستیم را ممکن می‌سازد. عواقب ناخواسته تضعیف این سیستم شامل کاهش تعداد اختراعات جدیدی خواهد بود که می‌توانند در زندگی ما تفاوت محسوسی ایجاد کنند.
[۱] این مطلب ترجمه ای است از یادداشت دن رزنبرگ مشاور حقوقی شرکت Qualcomm آمریکا با عنوان
Consumers understand IP is The Key To Innovation که در آخرین شماره مجله وایپو در سال ۲۰۱۴ به چاپ رسیده است. متن کامل مجله از طریق لینک زیر در دسترس است:
http://www.wipo.int/wipo_magazine/en/