نوشتن کتاب امری است که افراد بسیاری به آن مبادرت می‌‌ورزند. نویسندگان به تناسب تحصیلات و تخصّص خود کتابهایی را با موضوعات مختلف تألیف می کنند. امّا نشر کتاب مقوله‌‌ای متفاوت است و انتظار نمی رود که هر نویسنده ای قادر باشد کتاب خود را پس از نوشتن به تنهایی منتشر کند. معمولاً نویسندگان برای انتشار کتاب خود از ناشر کمک می گیرند. ناشران از سرمایه‌‌ی کافی برای تکثیر انبوه نسخه‌‌های کتاب برخوردارند و برای انجام مراحل آماده‌‌سازی کتاب و بازاریابی آن نیز از نیروهای متخصص استفاده می کنند. هر ناشر بطور معمول اقدامات زیر را برای نشر کتاب انجام میدهند:
- ویرایش کتاب
- طراحی کتاب (صفحه آرایی داخلی و طراحی جلد؛ کتابهای الکترونیکی نیز به این مورد نیاز دارند)،
- اصلاح و غلط‌گیری کتاب
- فروش عنوان به حساب تمامی کانالهای (توزیع) مربوطه
- تبلیغ و اطلاع رسانی عمومی درباره کتاب
- بازاریابی کتاب
انجام اقدامات فوق از جانب ناشر از یک سو باعث اطمینان خاطر نویسنده است. به خصوص اگر ناشر تجربه‌‌ی فراوانی نیز در نشر کتاب در ژانر موردنظر نویسنده داشته باشد. از سوی دیگر شهرت ناشر را می توان یکی از عوامل مؤثر در فروش کتاب دانست. زیرا بعضی خریداران با ملاحظه‌‌ی شهرت و سابقه‌‌ی ناشر، کتابهای منتشر شده در آن انتشارات را خریداری میکنند و بسیاری از کتابفروشی‌ها نیز به واسطه‌‌ی نام ناشر، کتب او را عرضه میکنند. همچنین نام و شهرت ناشر در تبلیغ کتاب در رسانه‌‌ها و مطبوعات نیز مؤثر است و بدین ترتیب میتوان گفت ناشر از سرمایه و شهرت خود برای نشر کتاب مایه میگذارد.
با این وجود ممکن است عده‌‌ای از نویسندگان از همکاری با ناشر تجربه‌‌ی خوشایندی نداشته باشند و به منظور کسب درآمد بیشتر به خودانتشاری روی آورند. خودانتشاری به این معناست که پدیدآورنده اثر خود را بدون همکاری با ناشر منتشر کند و مسئولیت انتشار و عرضه اثرش را خود برعهده بگیرد. در کشور ما اصطلاحاً به این‌‌گونه نویسندگان، ناشر-مؤلف می گویند.
برخلاف نشر سنّتی که کنترل فرآیند چاپ با ناشر است، در خودانتشاری خود نویسنده کل فرآیند نشر را کنترل میکند. از جمله طراحی و بازاریابی همه بر عهده نویسنده است که طبیعتاً نیازمند صرف زمان بیشتری است امّا در مقایسه با چاپ سنتی سود بیشتری نصیب نویسنده میشود. این شیوه از نشر هم در نشر کتاب به صورت کاغذی (Paper book) و هم در نشر به صورت الکترونیک انجام میشود.
نشر الکترونیک عبارتست از نشر کتاب با استفاده از ابزارهای الکترونیکی.
گرانی کاغذ و هزینه بالای تمام شده نشر کاغذی ، سازگاری با محیط زیست، حضور نسلی آشنا با فناوری های نوین و نیز افزایش تمایل استفاده آنها از فناوری های روز در امور مختلف زندگی سبب شده است نشر الکترونیک با استقبال عموم مواجه شود.
به طور کلّی میتوان خودانتشاری را انقلابی در عرصه‌‌ی نشر دانست. خودانتشاری این امکان را فراهم کرده است که هر نویسنده‌‌ای به یک ناشر تبدیل شده و درآمد بیشتری از نشر کتاب خود کسب کند. خودانتشاری به دو شیوه انجام میشود:
- خودانتشاری به صورت مستقل
- خودانتشاری به صورت همکاری با یک شرکت
- خودانتشاری به صورت مستقل (Self-publishing independently)
خودانتشاری
در معنای دقیق‌‌تر، هنگامی رخ میدهد که نویسنده تمامی مراحل نشر کتاب شامل چاپ، توزیع و بازاریابی را خودش انجام میدهد. به این عمل خودانتشاری مستقل نیز میگویند. در این روش، نویسنده یا همان ناشر-مؤلف خود مهارتهای لازم را برای انتشار اثر مانند قالب بندی کتاب دارد یا اینکه متخصّصی را استخدام میکند تا مراحل انتشار را انجام دهد و بدین ترتیب به جای استفاده از خدمات شرکتهای نشر کتاب، خود به انتشار اثر خود می‌‌پردازد. خودانتشاری مستقل مستلزم داشتن مهارتهای مدیریتی و تعهد کامل به تکمیل فرآیند نشر است. باید توجه داشت که نویسنده باید شرایط و امکانات خود را برای خودانتشاری در نظر بگیرد و سپس به این مهم اقدام کند. بدین منظور باید ارزیابی صحیحی از زمان و بودجه‌‌ی خود داشته باشد. زیرا در صورتی که بخواهد انجام برخی امور را به متخصص وگذار کند نیازمند اختصاص دادن مبلغی به عنوان حق الزحمه است. در ایران ناشر-مؤلفان از این امکان برخوردارند که اثر خود را برای کسب مجوز به وزرات ارشاد ارائه کنند و با پر کردن فرم های مخصوص ناشر-مؤلف، مجوز انتشار اثر را کسب کنند. نویسندگان میتوانند خودشان کتابهای خود را در فروشگاه‌‌های کتاب عرضه کنند یا از شرکتهای پخش کمک بگیرند. البته همانطور که اشاره شد این اقدام نیازمند بررسی همه‌‌ی جوانب و ملاحظه‌‌ی تواناییهای مؤلف است. همچنین باید توجه داشت که خودانتشاری و نشر کتاب به صورت ناشر-مؤلف به معنای مجاز بودن نویسنده در نقض آثار دیگر مؤلفان نیست. چه در نشر کتاب به صورت سنّتی و چه در خودانتشاری باید حقوق مؤلف رعایت شود و سرقت علمی و ادبی به هیچ وجه مجاز نیست.
خودانتشاری به صورت همکاری با یک شرکت (Self-publishing with a company)
امروزه با توجه به گسترش استفاده از اینترنت، شرکتهای خودانتشاری (Self-publishing companies) پا به عرصه گذاشته‌اند که کتاب (اعم از کاغذی و الکترونیک) را در فروشگاه‌‌های اینترنتی عرضه کرده و به فروش میرسانند. دامنه‌‌ی این فروش از روش قبلی فراتر بوده و خریداران از سراسر جهان میتوانند کتاب را به صورت اینترنتی سفارش داده و خریداری کنند. تفاوت عرضه‌‌ی کتب کاغذی و الکترونیک بدین صورت است که در عرضه‌‌ی کتاب الکترونیک، نسخه‌‌ی الکترونیک به خریدار ارائه میشود و در عرضه‌‌ی نسخه‌‌ی کاغذی، کتاب به صورت چاپ‌‌شده برای خریدار ارسال خواهد شد. البته کتابهای الکترونیک (E-book) نسبت به کتب کاغذی طرفداران بیشتری دارند و مؤلفانی که به زبان‌‌های بین‌‌المللی فعالیت کرده و به دنبال راهی ساده‌‌تر برای عرضه‌‌ی تألیفات خود در خارج از کشور هستند میتوانند به عرضه‌‌ی نسخه‌‌ی الکترونیک کتاب خود بسنده کنند.
چند شرکت برتر در جهان که در عرصه‌‌ی خودانتشاری فعالیت میکنند به ترتیب ذیل معرفی شدهاند:
شرکت lulu به آدرس اینترنتی lulu.com
شرکت AuthorHouse که از جنبه‌‌ی بازاریابی کتاب عملکرد قابل قبولی دارد
شرکت Blurb این شرکت در انتشار کتب مصور و مجلات نیز فعالیت میکند.
شرکت Kobo این شرکت خدمات بازاریابی را در برنامه ندارد و خود نویسنده باید برای بازاریابی کتاب خود اقدام کنید.
شرکت amazon نیز از شرکتهای معروفی است که در عرصه‌‌ی خودانتشاری فعالیت میکند.
نشر کتاب در این روش از طریق مراجعه به وب‌‌سایت این شرکتها و انعقاد قرارداد به صورت آنلاین صورت میگیرد. (امکان انعقاد قرارداد به صورت آنلاین وجود دارد). نحوه کار بدین صورت است که نویسندگان قراردادی را با این شرکتها منعقد کرده و طبق شرایط مندرج در قرارداد، کتب خود را در وب‌‌سایت این شرکتها برای فروش عرضه میکنند. ذکر موادی در خصوص کپی رایت، تعیین قالب کتاب -نسخه الکترونیک یا کاغذی- و نحوه فروش کتاب مثل اینکه فروش کتاب در کدام یک از کانالهای فروش شرکت انجام شود در این قرارداد بسیار حائز اهمیت است.
یکی از مزایای عرضه‌‌ی کتاب به این روش، اطلاع مؤلف از آمار لحظه‌‌ای فروش کتاب است. علاوه بر این، مؤلف در مقایسه با نشر سنّتی سهم بیشتری از فروش کتاب خود به دست می‌‌آورد. برای مثال در آمازون هفتاد درصد از مبلغ فروش کتاب به مؤلف اختصاص می‌‌یابد و سی درصد از آن آمازون است یا در سایت lulu.com هشتاد درصد مبلغ فروش به مؤلف تعلق میگیرد. این در حالی است که در نشر سنتی تنها ده درصد مبلغ به نویسنده اختصاص می‌‌یابد. در خودانتشاری دریافت وجوه حاصل از فروش کتابها از طریق مسترکارت یا ویزاکارت صورت میگیرد که نویسندگان باید در این زمینه نیز اقدامات لازم را به عمل آورند.
البته باید به این نکته توجه داشت که خودانتشاری به معنای تضمین فروش بیشتر کتاب نیست. خودانتشاری تنها راهی متفاوت و ساده‌‌تر برای نشر کتاب (بخصوص نشر کتاب در خارج از کشور) است و برای فروش بیشتر نیست.
با این وجود میتوان اقداماتی به عمل آورد تا کتاب بیشتر دیده شده و متقاضیان بیشتر به خرید کتاب ترغیب شوند. انتخاب عنوان مناسب یکی از این مقوله‌‌هاست که در خودانتشاری اهمیت فراوان دارد. در نتیجه باید عنوانی خاص و منحصر به فرد برای کتاب خود انتخاب شود تا پس از جستجوی عنوان در وب سایت‌‌های عرضه‌‌ی کتاب، کتاب به راحتی پیدا شده و در دسترس علاقه‌‌مندان قرار گیرد.
شایان ذکر است که در وب سایت هر یک از این شرکتها رهنمودهای لازم برای ارائه‌‌ی آثار ذکر شده است و نویسندگان میتوانند با رعایت فرمتهای موردنظر این شرکتها مراحل آماده‌‌سازی کتاب را انجام دهند. طراحی جلد کتاب با استفاده از فوتوشاپ نیز میتواند توسط خود نویسنده انجام گیرد یا به فردی متخصّص در این زمینه واگذار شود. پس از انجام این مراحل، کتاب به شرکت خودانتشاری ارسال شده و بقیه‌‌ی مراحل نشر به عهده‌‌ی شرکت خواهد بود.
شرکتهای خودانتشاری، این کتاب ها را در وبسایتهای فروش خود عرضه کرده و در صورتی که نشر الکترونیک مدنظر باشد، نسخه‌‌ی الکترونیک کتاب را در اختیار مشتری قرار میدهند. امّا اگر نشر چاپی موردنظر باشد، پس از دریافت سفارش از مشتریان، نسخه‌‌ی پرینت شده‌‌ی این کتابها را برای آنها ارسال میکنند. این روش،”چاپ به شرط تقاضا” نام دارد.
در چاپ به شرط تقاضا نیازی به چاپ کتاب به تعداد انبوه نیست و کتاب تنها در صورتی چاپ می شود که کسی کتاب را سفارش دهد. در این صورت کتاب به تعدادی که سفارش داده شده است به چاپ رسیده و برای متقاضی ارسال میگردد. این روش موجب صرفه جویی در مصرف کاغذ شده و موجب میشود هیچ گونه هزینه‌‌ای از بابت چاپ و انبار کردن کتاب به نویسنده تحمیل نشود. علاوه بر این، مشکلاتی همچون تمام شدن موجودی و نیاز به تجدید چاپ وجود ندارد و کتاب همیشه برای متقاضیان موجود است. شایان ذکر است که در خارج از کشور، نشر به روش سنّتی تنها در خصوص عناوین بسیار پرفروش اعمال میشود و برای سایر کتابها از روش چاپ به شرط تقاضا استفاده میشود. با این وجود نشر به صورت الکترونیک بر این شیوه نیز برتری دارد و پرطرفدار تر نیز هست.
برگرفته از:
Self-Publishing vs. Traditional Publishing: What You Need to Know, available at: https://www.thebalancecareers.com/self-publishing-vs-traditional-publishing-4009846
What is self-publishing, available at: http://www.go-publish-yourself.com/self-publishing/what-is-self-publishing
Top ten best self-publishing companies, available at: http://www.adazing.com/best-self-publishing-companies/
نشر الکترونیک و انتشار کتاب در کتابراه، مندرج در سایت:
https://www.ketabrah.ir/page/electronic-publishing